Magazyn6101

47

EKSPEDYCYJNA UMOWA

szczenią poprzednika, przechodzą one wraz z prawem zastawu poprzednika na następcę (art. 609 § 2).

VI. Nietypowe formy umowy ekspedycyjnej.

1. Samoumowa. Ekspedytor, któremu nadawca zlecił przesłanie rzeczy, może sam wykonać przewóz (art. 605 § 1). Przez powyższe stwarza się sytuacja wstąpienia (Selbsteintritt) ekspedytora jako kontrahenta ze samym sobą, podobna do sytuacji, znanej jako samoumowa (Selbstkontrahie-rung) w umowie komisowej (art. 593). Ekspedytor jednoczy w osobie swej dwa przymioty: 1) mandatarjusza nadawcy, którego obowiązkiem jest sumienne i uczciwe wykonanie zlecenia, t. j. zawarcia z przewoźnikiem umowy o przewóz oraz 2) przewoźnika, jako przedsiębiorcę, dążącego do uzyskania zysku ze swej czynności zawodowej. Dwa te przymioty na pierwszy rzut oka zdają się nawzajem wykluczać, jednak ustawa handlowa znalazła słuszne wyjście dla uzgodnienia sprzecznych interesów, które się zbiegają w jednej osobie ekspe-dytora-przewożnika. Niebezpieczeństwo zagrożenia interesów nadawcy przez skumulowanie przymiotów powyższych w osobie jednego kupca nie występuje przy umowie ekspedycyjnej w sposób tak jaskrawy, jak przy umowie komisowej (art. 593). Wykonanie zlecei ia przesłania rzeczy w drodze samoumowy z zasady nie ma dla nadawcy skutków szkodliwych, gdyż w przeważnej mierze nadawcy obojętne jest, w jaki sposób, jakiemi drogami i środkami transpor-towemi będzie dokonana przesyłka, aby tylko zgodnie z warunkami umowy zlecenie zostało spełnione. Nadawca zaś nie interesuje się zagadnieniem powjższem, a przy milczeniu ekspedytora co do sposobu wykonania zlecenia raczej winien nadawca domniemywać, iż ekspedytor wykonał je w sposób zwykły, nie zaś w drodze samoumowy. Z drugiej zaś strony stwierdzić możemy, iż ekspedytor nie ma obowiązku zaznaczenia nadawcy, w jaki sposób ma zamiar wykonywać zlecenie.

Prawo handlowe nie stawia żadnych specjalnych warunków, uzależniających zaistnienie samoumowy w ekspedycji; odpadają wszelkie zastrzeżenia, przewidziane w art. 593 dla umowy komisowej, jak np.: warunek posiadania przez towar ceny giełdowej lub rynkowej i t. p. Ekspedytor nie skrępowany ani warunkami materjalnemi, ani formalnemi może w każdej chwili w zależności od swej woli dokonać w powyższej formie wykonania zlecenia; nie musi nawet o powyższem uprzedzać nadawcę, ani też składać specjalnych oświadczeń, wystarczy bowiem zawiadomienie ogólne o wykonaniu zlecenia. Wobec tego, że prawo polskie nie uzależnia możności wykonania ekspedycji w drodze samoumowy od zezwolenia lub zakazu nadawcy (co ma miejsce przy umowie komisowej), dojść należy do wniosku, iż zakaz samoumowy ze strony nadawcy nie może mieć żadnego skutku prawnego w stosunku do ekspedytora; tłumaczyć powyższe możemy bądź tem, iż przepis art. 605 stanowi jus rogens (N amitkiewicz: op. c. art. 605 uw. 2), bądź też tem, że bez względu na sposób wykonania przesyłki ekspedytor odpowiada za wszelką szkodę, tak jak przewoźnik, wskutek czego sytuacja prawna nadawcy nie doznaje uszczerbku (Ali er han d: op. c. art. 605 uw. 2). W kwestj i powyższej odmienne stanowisko na tle prawa polskiego zajął jedynie Dziu-rzyński (op. c. art. 605 uw. 1), twierdząc, iż ekspedytor nie ma prawa wstąpienia (samoumowy), jeżeli przesyłający zakazał mu samodzielnego wykonania przewozu, w razie zaś przekroczenia takiego zakazu odpowiedzialność ekspedytora będzie szersza od odpowiedzialności przewoźnika, bo musi on odpowiadać za wszelkie skutki przekroczenia zakazu, a więc również za szkodę przypadkową.

Ekspedytor w przypadku wykonania przewozu może korzystać z własnych środków transportowych, może jednak także posiłkować się cudzemi; w tym ostatnim przypadku jednak o tyle tylko, o ile stale te środki dzierżawi i stale ich używa, nie zaś gdy najął je jedynie dla wykonania przewozu; w tym ostatnim przypadku zastosowanie mieć będzie nie art. 605, traktu iący o samo-umowie, lecz art. 607, który reguluje zagadnienia przesyłek zbiorowych (zob. uwagi niżej). Nie można również mówić o samo-umowie, gdy ekspedytor po zawarciu umowy ekspedycyjnej zleca innej osobie dokonanie przewozu na swój rachunek, lub gdy ekspedytor udziela środków przewozowych, a inna osoba przy pomocy tych środków doko-nywuje przewozu (A 11 e r h a n d: op. c. art. 605 uw. 1). Podobnie, gdy ekspedytor przy