Magazyn6501

41

EKSPEDYCYJNA UMOWA

powstałej dla nadawcy szkody (por. wyliczenie obowiązków ekspedytora w związku z wykonaniem umowy na str. 40).

Oprócz jednak momentu obligacyjnego wchodzi z mocy wyraźnego przepisu prawa nadto element deliktualny (art. 600): ekspedytor bowiem z zasady odpowiadać musi za szkodę, wynikłą z utraty, ubytku lub uszkodzenia przesyłki, oraz za szkodę, wynikłą z opóźnienia wykonania zlecenia. Należy więc zkolei zastanowić się nad powyż-szemi pojęciami. Przez utratę rzeczy rozumieć należy stan, w którym ekspedytor nie jest w możności fizycznej lub prawnej wydania tej rzeczy (S. R. 94, 99); obojętne jest przytem, czy wie on, gdzie się rzecz ta znajduje, czy też nie, o ile tylko w chwili, w której winna być wydana nie może jej oddać (W. S. H. R. 4, 14; S. R. 49, 94). Orzecznictwo niemieckie pod powyższe podciągnęło również i przypadki, gdy wskutek awarji statek zatonął i przewożonego towaru nie mógł na czas ekspedytor dostarczyć, choć w pewien czas później, po wydobyciu statku na powierzchnię wody, towar został uratowany i dostarczony (S. R. 49, 92; W. S. H. R. 15, 30).

Obojętne jest również, gdzie rzecz zlecona zaginęła, czy przy wykonywaniu zlecenia (a więc podczas transportu), czy też po jego dokonaniu, ale przed chwilą wydania w miejscu przeznaczenia (W. S. H. R. 4, 14; 12, 136). Za utraconą uznać należy także rzecz wtedy, gdy ekspedytor zbył ją bezprawnie przewoźnikowi lub sprzedał z licytacji (W. S. H. R. 15, 30), gdy została zajęta (W. S. H. R. 7, 55), skradziona (S. R. 7, 129), lub skonfiskowana (Staub: op. c. 414 uw. 2), albo wydana osobie, nieuprawnionej do jej odebrania (S. R. 103, 14.7; 94, 99; 75, 109), lub osobie, która może ją odebrać dopiero po spełnieniu pewnych warunków winkulacyjnych (S. R. 75, 109). Podobnie za utratę uznać należy tak daleko posunięte zniszczenie rzeczy, które uniemożliwia jej wydanie, względnie usprawiedliwia odmowę jej przyjęcia przez odbiorcę (Staub: op. c. 414 uw. 2). W doktrynie polskiej szereg wyżej podanych momentów podkreślił również prof. A 11 e r-hand (op. c. art. 600 uw. 1), dodając, iż wtedy uznać należy rzecz za utraconą, gdy albo wcale nie można jej odzyskać, albo tylko z niezwykłemi trudnościami. Zkolei za uszkodzenie uznać należy każde zewnętrzne lub wewnętrzne zmniejszenie wartości rzeczy lub utratę pewnych właściwości, jakie miała w chwili jej nadania (Staub: op. c. § 414 uw. 3; A11 e r h a n d: op. c. art. 600 uw. 3).

W przypadkach wyżej wymienionych odpowiedzialny jest ekspedytor wobec nadawcy za szkodę, począwszy od chwili, gdy w wykonaniu umowy ekspedycyjnej towar przyjął celem dokonania zlecenia (nie będzie więc odpowiedzialny, gdy towar przyjął z innego tytułu, lub gdy odmówił wykonania zlecenia i rzecz narazie u niego zostaje, do czasu odebrania jej przez nadawcę — Dziurzyński: op. c. art. 600 uw. 2) aż do chwili, gdy rzecz wydał przewoźnikowi celem wykonania przewozu lub — w przypadku odwołania zlecenia przez nadawcę — do chwili zwrotu rzeczy nadawcy, wzgl. osobie, do odbioru upoważnionej. W przypadku, gdy ekspedytor rzecz oddał przewoźnikowi przed zawarciem z tym ostatnim umowy o przewóz, na ekspedytorze ciąży w dalszym ciągu odpowiedzialność aż do chwili zawarcia umowy o przewóz (Dziurzyński: op. c. art. 600 uw. 3; Allerhand: op. c. art. uw. 6), od tej chwili zaś ciąży na przewoźniku (art. 623 § 1), wobec którego ma roszczenie ekspedytor. Jedynie w przypadku zaistnienia przewinienia ze strony ekspedytora (np. podanie złego adresu odbiorcy i t. p.) może istnieć przypadek odpowiedzialności ekspedytora nawet po momencie zawarcia umowy o przewóz i wydaniu rzeczy przewoźnikowi (Allerhand: op. c. art. 600 uw. 6). Od odpowiedzialności, w art. 600 przewidzianej, ekspedytor może się zwolnić jedynie w przypadku, gdy udowodni, że nie mógł zapobiec szkodzie mimo zachowania należytej staranności (art. 600 in fine). Ciężar więc udowodnienia szkody i okoliczności faktycznych jej towarzyszących ciąży na nadawcy, natomiast na ekspedytorze leży obowiązek udowodnienia, że zachował staranność sumiennego ekspedytora (Aller-h a n d: op. c. art. 600 uw. 10); jeżeli zaś tej staranności nie dołożył, nie może się bronić tern, że szkoda zaistniałaby nawet wówczas, gdyby wykazał swą staranność (Dziurzyński: op. c. art. 600 uw. 5 — dodaje nadto, iż, jeżeli okoliczności, które spowodowały szkodę nie dadzą się wyświetlić, ekspedytor odpowiada).

Roszczenia przeciwko ekspedytorowi z powodu całkowitej utraty, ubytku, uszkodzę nia lub spóźnionej dostawy przesyłki prze-