Magazyn6401

EKSPEDYCYJNA UMOWA

podstawowym i zasadniczym dla uznania go za kupca, wobec którego można zastosować przepisy art. 598 i nast. K. H.

Z założenia naczelnego, że ekspedytor jest kupcem w rozumieniu prawa handlowego, w związku z przepisem art. 2 K. H. wynika bezpośrednio, iż ekspedytor w wykonaniu swego zawodu prowadzić winien przedsiębiorstwo zarobkowe w swojem imieniu. W przypadku omawianym prowadzenie przedsiębiorstwa polegać będzie na zawodowem i zarobkowem ze strony kupca podejmowaniu się przesyłania rzeczy; ustalenie powyższe powodować musi zkolei dalszy wniosek, iż wszelkie czynności prawne ekspedytora, związane z tak po-jętem prowadzeniem jego przedsiębiorstwa, są czynnościami handlowemi (art. 498 K. H.), a jeżeli czynność jest handlowa dla jednej ze stron (w danym wypadku — ekspedytora), stosować będziemy z zasady przepisy prawa handlowego dla obu stron, a więc i do drugiego kontrahenta umowy ekspedycyjnej, nawet gdy ten ostatni nie jest kupcem.

Ekspedytor działa w stosunkach obrotu jako kupiec, a wobec innych osób, z które-mi zawiera dalsze umowy, będące wykonaniem podstawowej umowy ekspedycyjnej, występuje we własnem imieniu. Przez to ostatnie pojęcie rozumieć należy: 1) występowanie podmiotu działalności (ekspedytora) w stosunkach zewnętrznych wobec osoby trzeciej, jako osoby uprawnionej do wyniku tranzakcji i 2) charakter samodzielnej jego działalności; kryterjum działalności we własnem imieniu będzie niezależność prawna działalności ekspedytora oraz bezpośredniość w jego osobie w powstawaniu praw i obowiązków z działalności płynących. Rozwinięciem powyższego założenia będą w następstwie dalsze przepisy prawa handlowego, uprawniające ekspedytora do podejmowania kroków, potrzebnych do uzyskania zwrotu niesłusznie pobranych kwot, związanych z dokonaniem przesyłki (art. 603 K. H.), względnie nakładające na ekspedytora odpowiedzialność wobec nadawcy rzeczy za wszelkie szkody, powstałe przy przesyłce, a dokonane nietylko przez samego ekspedytora, lecz także przez osoby u niego zatrudnione stale lub któremi posługiwał się chwilowo w przedsiębiorstwie (art. 601 K. H.). Doktryna polska rozwinęła szerzej powyższe założenie, uważając, że działalność ekspedytora we własnem imieniu polega na tem, iż posiada on samoistne prawo do wytaczania skarg przeciwko swym bezpośrednim kontrahentom z tytułu wykonania umowy ekspedycji, z drugiej zaś strony narażony jest na skargi osób trzecich, skierowane bezpośrednio przeciwko niemu z tegoż tytułu (Namitkiewicz: op. c. art. 598 uw. 5; Allerhand: op. c. art. 600 uw. 5). Na stanowisku powyższem stało w sposób zdecydowany orzecznictwo niemieckie, dopatrując się w działalności ekspedytora samodzielności, której nie należy traktować wobec osoby trzeciej jako działania pośrednika lub pełnomocnika, lecz jako czynność strony bezpośredniej (S. R. w Jur. Woch. 1901, 396), względnie stwierdzając, iż ekspedytor działa samoistnie, a w umowie ekspedycyjnej nie można dopatrzyć się momentu pełnomocnictwa (S. R. 125, 387). gdyż ekspedytor działa w swojem, nie zaś mocodawcy imieniu.

Działanie we własnem imieniu nie przesądza bynajmniej działalności również na rachunek i rzecz samego ekspedytora. Z punktu widzenia bowiem prawa handlowego warunek działania na rzecz i rachunek własny nie stanowi podstawowego elementu przymiotu kupieckiego, a kupiec w ramach pozytywnego prawa polskiego może dokonywać również czynności handlowych na rachunek innej osoby. Cechą charakterystyczną umowy ekspedycyjnej (podobnie, jak i umowy komisowej) jest działanie ekspedytora, powodujące, iż wykonanie umowy w rezultacie dotyczy bezpośrednio osoby, która zleciła ekspedytorowi wykonanie umowy; skutki więc umowy ekspedycyjnej koncentrują się z zasady w osobie nadawcy, nie zaś ekspedytora, który za wykonanie swych czynności jedynie zyskać winien odpowiednie wynagrodzenie, t. zw. prowizję.

Dokonanie umowy na rachunek nadawcy, aczkolwiek we własnem imieniu wobec osób trzecich, powoduje szereg konsekwencyj, w szczególności, gdy chodzi o wewnętrzne stosunki między nadawcą i ekspedytorem. Przejawiać się będzie powyższe zarówno na tle stosunków gospodarczych, jak i prawnych; jeśli idzie o pierwsze, to często działalność na rachunek nadawcy w praktyce powodować może pewną zależność ekonomiczną, co jednak nie może mieć żadnego znaczenia na tle stosunków prawnych, gdzie nadawca i ekspedytor z mocy prawa występują stale jako równorzędni kontrahenci