Magazyn6401

190

FISHER IRYING

dów. Wogóle działalność jego na polu spolecznem jest bardzo szeroka. Dość nadmienić, że jest prezesem około 200 organi-zacyj i towarzystw naukowych, społecznych i finansowych. W latach 1896—1910 był redaktorem naukowego pisma ekonomicznego — Yale Review.

W dziedzinie nauki pierwsze jego prace odnosiły się do zagadnień matematycznych. Wydał nawet podręcznik geometrji. Wcześnie jednak zajął się wyłącznie ekonomiką, której pozostaje wierny do tej chwili. Wzbogacił literaturę ekonomiczną szeregiem prac o dużej wartości naukowej i stąd też uważany jest za jednego z pierwszych ekonomistów świata. Uważa, że punktem wyjścia dla systemu ekonomiki są zagadnienia procentu i pieniądza. Od badania tych zagadnień zaczął swą pracę i dał w szeregu dzieł prawie całkowity wykład ekonomiki. Zaliczyć go można do neoklasycznego kierunku ekonomiki, rozpowszechnionego szczególnie w krajach anglo-saskich. W teorji procentu zbliża się raczej do kierunku psychologicznego, w teorji natomiast pieniądza do szkoły matematycznej. W teorji pieniądza jest kwantytatystą. Postawił znane równanie wymienne, oparte na koncepcji J. St. Milla: MV+MiV. = PT (M — ilość pieniądza w obiegu, V — szybkość jego obiegu, Mi — ilość zastępczych środków płatniczych w obiegu, Vi — szybkość ich obiegu, P — poziom cen, T — rozmiary obrotów towarowych). Jako pierwszy wprowadził do teorji kwantytatywnej osobne pojęcie szybkości obiegu, specjalnie je konstruując. M, V, Mi, Vi, T są wielkościami niezależnemi od siebie i posiadają swoje własne ruchy; P — jest elementem biernym w tern równaniu, wpływając na inne elementy tylko w okresach przejściowych. W calem tem równaniu traktuje F. procesy dynamiczne w sposób czysto statyczny; uważa, że każdej zmianie po jednej stronie równania odpowiada proporcjonalna zmiana po drugiej jego stronie. Jest to najsłabszy punkt jego teorji. Teorję procentu sprowadza F. do zagadnień niecierpliwości, oczekiwania, ofiary, jaką ponosi odkładający na rzecz przyszłości. Każdy ceni użyteczności obecne wyżej od przyszłych i odkładając musi przełamać pewnego rodzaju opór psychiczny, do czego może posłużyć tylko procent. W ten sposób teorja procentu została sprowadzona do momentów czysto psychologicznych i rozpatrywana jest tylko od strony popytu z pominięciem podaży. Wykazuje ona duże podobieństwa do teorji Bóhm-Bawerka. Aby postawić teorję procentu, rozpatrzył F. i w nowem przedstawił świetle teorję kapitału i dochodu. Początkowo do pojęcia kapitału włączał sumę konkretnych przedmiotów, zestawionych na podstawie inwentarza. Ponieważ jednak, z powodu różnych miar, stosowanych do szeregu przedmiotów, niepodobna wówczas zliczać tych przedmiotów, przeszedł do obejmowania pojęciem kapitału wartości zapasu dóbr (capital value), sam zaś zapas nazwał dobrami kapitałowemi (capital goods). Dobrami kapitałowemi są dla F. wszystkie otaczające nas dobra gospodarcze z ziemią włącznie, całe bogactwo (wealth), istniejące w danej chwili. W odróżnieniu od kapitału, który jest wartością zapasu istniejącego w danej chwili, dochodem jest zadowolenie psychiczne z usług, które daje strumień dóbr, przypływający w pewnym okresie. Takie postawienie pojęć kapitału i dochodu doprowadziło F. do ujmowania całej dystrybucji na gruncie wartościowym, t. j. stosunku wartości włożonych do uzyskanych. — F. wreszcie, jako jeden z pierwszych ekonomistów, bo już w 1892 r., zwrócił uwagę na współzależność użyteczności wszystkich dóbr i operował pojęciem „krzywych obojętności", zużytko-wanem później przez Pareta. Zasługują też na uwagę jego pomysły ustabilizowania wartości pieniądza, posiadające jednak w ostatnich czasach coraz bardziej fantastyczny charakter.

Ważniejsze prace: Mathematical Investi-gations in the Theory of Value and Prices. 1892. — A Brief Indroduction to the Infi-nitesimal Calculus. 1897. — The Naturę of Capital and Income. 1906. — The Ratę of Interest. 1907. — The Purchasing Power of Money. 1911. — Elementary Principles of Economics. 1912 — The Making of Index Numbers. 1921. — The Money Illu-sion. I9²9- (tłum. poi. Dr. Z. Słuszkiewicza p. t. Złudy Pieniądza, Warszawa 1931). — The Stock Market Crash — and After. 193°- — The Theory of Interest. 1930. — Booms and Depressions. 1933. — Maste-ring the Crisis. 1933. — 100% Money. 1935- — Stabilised Money. 1935. — oraz szereg artykułów w Quarterly Journal of Political Economy. Journal of the Ameri-