Magazyn67801

374

QMINA

Świadomość specyficznych interesów miejscowych, przywiązania lokalne są zjawiskiem elementarnem i dosyć powszech-nem również i w naszych czasach mimo olbrzymiego rozwoju wszelkich nowoczesnych środków komunikacji, rozluźniających więzy przynależności terytorjalnej, gdyż opierają się na pewnych trwałych podstawach życia zbiorowego (charakterystyczne przykłady tego dostarczają m. in. i kraje zachodnio-europejskie jak Anglja, Niemcy, Francja i t. p.).

Niekiedy wypowiadany jest pogląd, że t. zw. „patrjotyzmy lokalne" zaciemniają jednolitą świadomość narodową społeczeństwa, zaś system centralistyczny w administracji publicznej sprzyja konsolidacji narodowej. Należy jednak odróżnić twórczą unifikację życia narodowego, której wyrazem jest idea państwa narodowego, ugruntowująca się coraz mocniej w świadomości nowożytnych społeczeństw, od nadmiernego centralizmu administracyjnego, który raczej wysusza źródła energji i inicjatywy miejscowego społeczeństwa, zamiast zuźytko-wywać je umiejętnie w służbie ogólno-naro-dowym celom.

W małej skali życia gminnego, i t. d. samorząd zapoznaje liczne kola działaczy z istotą i funkcjonowaniem nowoczesnej gospodarki publicznej, której najwyższą formą — jest państwo. Większość zadań ekonomicznych, społecznych i kulturalnych, z któremi styka się działacz gminny na terenie swojej działalności — stanowią również (w zwiększanej odpowiednio skali) — rdzeń zadań wewnętrznej polityki państwowej.

Stąd dobra gospodarka samorządowa jest elementarzem zdrowych wskazań dla późniejszych działaczy politycznych. Ogromna większość działaczy politycznych w krajach zachodnio-europejskich (we Francji, Niemczech, Anglji i t. d.) przechodzi z reguły przez szkołę pracy w samorządach. Brak tego elementarnego przygotowania stanowić może jeden z głównych hamulców zdrowego rozwoju politycznych reprezenta-cyj społeczeństwa.

2. Rozwój gminy w Polsce. W Polsce samorząd miejscowy posiada już swoją histo-rję i opiera się na wielowiekowej tradycji.

Samorząd gminny w pierwotnej formie, t. z w. opola, spotykamy już w zaraniu naszych dziejów.

W okresie XIV wieku wraz z falą kolonistów z Niemiec i Flandrji zaszczepiony został na gruncie polskim ustrój g., wzorowany na urządzeniach samorządowych krajów zachodnio-europejskich. Sołtys dziedziczny o szerokim zakresie władzy, jako głowa i opiekun g., obok niego ława sądowa, sprawująca niemal całkowicie wymiar sprawiedliwości na wsi — to są typowe cechy dawnej g. polskiej, opartej na prawie niemieckiem.

Samorząd ten mógłby się stać potężnym czynnikiem rozwoju samodzielnego życia wsi w Polsce, lecz ewolucja ogólnych stosunków politycznych i społeczno-gospodarczych w państwie stopniowo podcina, zwłaszcza od XVII wieku, jego rozwój.

Po utracie niepodległości polityka rządów zaborczych ujęła życie g. w Polsce w formy ustawowe, będące odpowiednikiem ustroju administracyjnego każdego z tych państw.

Stąd odziedziczyliśmy po odzyskaniu niepodległego bytu państwowego trzy (względnie cztery, — z uwagi na odmienne stosunki administracyjne w łonie niektórych dzielnic) ustawodawstwa gminne które zdążyły już wycisnąć swoje piętno na ustroju życia lokalnego i pewnych przyzwyczajeniach ludności tych obszarów.

3. Ustrój współczesny. Troską czynników państwowych w Polsce odrodzonej stało się ujednostajnienie form samorządu gminnego i łączności z ogólnemi koncepcjami ustro-jowemi w dziedzinie administracji publicznej.

Reforma gminy podjęta w tym kierunku już od 1919 r. nie została jeszcze do tej pory definitywnie ukończona. Jednak ważnym etapem jej realizacji stała się ustawa z dnia 23 marca 1933 r. o częściowej zmianie ustroju samorządu terytorjalnego.

Na podstawie obowiązujących przepisów tej ustawy — samorząd gminny posiada odtąd na całym obszarze Państwa jednolitą budowę swoich zasadniczych organów ustrojowych.

Organami temi są: rada gminna, będąca ciałem kolegjalnem, uchwalającem w najważniejszych sprawach gospodarki samorządowej g. oraz zarząd gminny z wójtem na czele — jako organ zarządzający i wykonawczy.

Ujednostajnione zostały również zasadnicze uprawnienia wyborcze w g.: prawo wy-