Magazyn6D001

436

GÓRNICTWO I HUTNICTWO

Uzyskaną w ten lub inny sposób solankę przepompowywuje się albo do zakładów przemysłowych, gdzie idzie na produkcję sody (Mątwy, Borek Falęcki) lub do innych celów (fabryk mydła, szkła, garbarni i t. p.), albo też do warzelni.

Wyparowywanie wody z solanki w warzelniach odbywa się w odkrytych panwiach z blachy żelaznej lub też w aparatach próżniowych. Wyparowywanie w panwiach odkrytych dokonywuje się sposobem stosowanym już przed ioo laty. Wytrącanie soli z roztworu odbywa się zwykle w dwóch fazach: najpierw w panwiach parowniczych, potem we właściwych panwiach do krystalizacji. Pierwsza faza gotowania w panwiach, przeważnie okrągłych z mieszadłem, ma na celu odparowanie jeszcze niezupełnie nasyconej solanki aż do stanu nasycenia i oczyszczenia solanki od znajdujących się w niej gipsu, Na₂ S0₄, Fe (OH)_s i związków organicznych. W drugiej fazie odparowywania w dużych (50—130 m² powierzchni), płaskich (głębokość 0,3—0,5 m), czworokątnych panwiach, osiada przy temperaturze wrzenia io8°C, sól jadalna (NaCl), którą zgarniają z dna panwi zapomocą szufli i specjalnych żerdzi na pochyły ponad panwią położony pomost, na którym sól wysusza się. Na dnie panwi tworzy się stopniowo twardy kamień panwiowy złożony z NaCl ze znaczną domieszką siarczanów. Kamień ten (,,omoki“), który trzeba dość często wyłamywać, znajduje zastosowanie jako sól bydlęca lub nawozowa. Sól bydlęca wytwarzana jest z omoków w drodze przemiału i następnie skażana jest zapomocą sody i kolkotaru, czyli czerwonego dwutlenku żelaza. Jako sól bydlęca sprzedawane są też omoki w kawałkach (t. zw. lizawki). Sól warzona, otrzymywana z pierwszych po każ-dem czyszczeniu i naprawie panwi wywarów, ma żółte zabarwienie i sprzedawana jest jako sól przemysłowa. Również pod mianem sol: przemysłowej sprzedawana jest sól odpadkowa („zmiotki") otrzymywana przy produkcji. Sól kąpielowa otrzymuje się z ługu pokrystalicznego, zawierającego nieznaczne ilości jodu i bromu.

Produkcja soli warzonej w aparatach próżniowych odbywa się w ten sposób że solankę, oczyszczoną sodą, lub też wapnem i węglanem amonowym, od gipsu i soli magnezowych, wyparowywuje się przy temperaturze + 90°, 75⁰ i 55° C w zależności od ciśnienia wewnątrz ap>aratu (0,75 atm., 0,44 atm., o, 15 atm.). Zależnie od temperatury krystalizacji otrzymuje się sól gruboziarnistą (przy temperaturze poniżej 6o° C) lub miałką. Sól warzona uzyskiwana z aparatów próżniowych jest czystsza aniżeli otrzymywana z panwi, gdyż przy niskich temperaturach krystalizacji w aparatach strąca się mniej soli magnezowych, pozostałych w solance po jej oczyszczeniu, aniżeli przy krystalizacji na panwiach (io8°C).

W Polsce jedna tylko warzelnia w Wieliczce posiada nowoczesne aparaty próżniowe. reszta salin ma p>anwie.

Sói uzyskiwana w naszych odmach posiada następujący skład chemiczny (nie kompletny):

Nazwa saliny			Z a w a r t		ość w procen			t a c h
	NaCl	KC1	MgCl,	CaS04	MgS04	ksso4	n,so4	Mg Br,	MgCO,	Części nierozpusz czalnych
Wieliczka	99,7		ślady	—		■-	0,015	—	—	.—
do	98,5	--	0,001	0,01	—	—	0,02	_	_	1.2
Lacko . . . .	98.234	0,048	°.^io9	L552	—	_	_	0,001	0,006	°.°5
Kosów ....	98,423	ślady	0,088	1.369	—	—	—	0.0005	ślady	0,012
Drohobycz . .	97,834	—	0,018	1.056	0,206	0.124	0.183	0.003	0,004	0,572
BoJechów . . .	98,140	—	0,051	r.255	0,168	0,01 I	0,356	0,001	0,018	ślady
Łanczyn . . .	97,856	--	0,171	L235	0,383	0,218		0,005	0,010	0,128
Dolina ....	97,603	—	-—	1,107	0,065	—.	0,379		0,006
Lacko (omoki) . Bolechów	92,676	—	0,163	5.638		0,104	0,262	0,001	0,006	1,147
(omoki) . .	88,299	—	0.320	8,027	0.253	0,009	3,153	0,001	0,010	0,21 5
Inowrocław . .	/94.8i	1,060	0.330	0,030	0,570	—		—	0,030	0,066
	)96,27	1,07	0.34	0,84	o,57	—	—	—	0,03	0,07

W Anglji sói warzona, w zależności od składu chemicznego, dzielona jest na 3 następujące gatunki:

Skład chemiczny	Gatunek
	I	II	III
NaCl	96,0	95.o	91,0
CaS04	1,0	0.9	0.4
MgSO,	0,2	0.5	1,0
MgCl^3 Części nierozpu-	0,2	o,5	1,2
szczalne . . . .	—	ślady	0,2
h2o	2,6	3.1	6,2
	100,0	100,0	100,0