Magazyn6d101

637

HOLANDJA — HOMO OECONOMICUS

żadnych sojuszów, któreby mogły krępować jej swobodę decyzji; wyjątek stanowi pakt Ligi Narodów, której członkiem Rolandja jest od jej założenia.

Literatura! Aaaelin Henri: LaHollandedans le mond*.Pa\ >31931.

—    Bamtmtc A.: Holland under Queen Wilhelmina. Haag 1919.

—    Błock P. J.: GuchiedenL %tan het Nederlandsche Volk. Leiden 1926. — Ten U* Geschichte der Niederlande. Gotha 1902—1908. — Tenies History of the people of the Netherlands. New York 1902—1912. — Boaman* C. J. E. et M. V iaacr: Rłpertoire des traitłs et des engagemenls intemaUonauz concer-nant les Pays-Bas 1845—1900. Haag 1928. — Brttgmans: Geschiedenis van Nederland. Amsterdam 1935.— Coenen Tor-chiana: Holland, a« historical e&say. San Francisco 1515. — Colenbrander: Koloniale geschiedenis. Haag 1926—1926. — Tenże: De afscheiding van Belgii. Amsterdam 1936.— Tenże: Nederland en Belgii. Haag 1927. — Edmtuidson George: History of Holland. Cambndgc 1922 — Frtrin: Geschiedenis van de Staatsintellingen in Nederland. Haag 1901. — Gedenk-boek van fcel Algemeen Nederlandsch Verbond 1898-1923. Amsterdam. — GeŁder H. E. vam Histoirc des Pays-Bas. Paris 1937. — Geyl P.: Geschiedenis van den Nederlandschen stam. Amsterdam 1930. — Tenże: The Dutcb in India. Cambridge 1929. — Goaaee-Japlka&i Handboek tot de staatkundige geschiedenis van Nederland. Haag 1927. — Japikoe A.: Die politischen Beziehungen Hollands zu Deutschland in threr histo-rischen Entwicklung. Heidelberg 1925. — Tenże: Die Stellung Hollands im Weltkriege. Haag 1921. — Jitta: Hollands modem renaicence. Haag 1932.— Kolff: Inrloed van politieke partijen op den Nederlandschen regeeringswrm. Leiden 1931. — Kranen-burg: Het Nederlandsche Staatsrecht. Haarlem 1928.— Loh-tnon SatJomln.* Onze Constitutie. Utrecht 1923'.— Scheffmr Karl: Holland 1930. —■ Telders: La rioision des traitłs de 1839. Haag 1935. — Vuuren L. ran: Die Niederlande und ihr Kolontalreich. Utrecht 1932. — Welderen Rengera ran: Les relations neerlando-belges considłrees dans le cadre de la position politique intemationale de la Belgique. Leiden 1931.

Stanisław Sroczyński.

Homo oeconomicus.

Klasyczna ekonomika uznawała za przedmiot swych badań bogactwo narodów i jednostek, czyli majątek i dochód, lub innemi słowy pewien stan lub strumień materjal-nych środków zaspokajania potrzeb. Z drugiej zaś strony opierała się na istnieniu prawidłowości w ludzkiem działaniu gospodar-czem, t. j. skierowanem do uzyskiwania bogactwa. Te dwa elementy, złączone rak.°m, posłużyły jej jako podstawa dla określania zjawisk gospodarczych, a więc tej klasy zjawisk, jakie stanowią przedmiot badań ekonomiki. Cel działania, bogactwo, wraz z formą działania ludzkiego, polegającą na zasadzie gospodarczości, czyli na celowem, a więc maksymalnem ustosunkowaniu celów do środków, zlały się w tern ujęciu w jedną całość, w teorję specjalnych motywów gospodarczych, mających wyróżniać psychikę i działalność człowieka w dziedzinie gospodarczej od jego działalności w innych dziedzinach. Tę specyficzną syntezę ułatwiły Dardzo wieloznaczność pojęcia bogactwa i filozoficzno-psychologiczne stanowisko ekonomistów klasycznych. — A. Smith, budując swój system ekonomiki, uznawał złożoność i wielość motywów działania ludzkiego. Sądził on jednak, że „dążenie każdego człowieka do polepszenia swego bytu“, czyli „interes własny" człowieka, dominuje w dziedzinie gospodarczej u „większości ludzi każdej klasy czy stanu", podczas gdy uczucia sympatji, czyli altruistyczne, dominują w dziedzinie moralności. Zg >dnie ze swym deistycznym światopoglądem uznawał on, że życie ludzkie polega na realizacji naturalnych skłonności, czyli instynktów ludzkich, odrębnych w poszczególnych dziedzinach, które są dobroczynne dla istnienia ludzkiego, zapewniając życiu naturalność i automatyzm rozwoju. Owa odrębność motywów w poszczególnych dziedzinach działalności ludzkiej u następców Smitha zaczęła przybierać charakter pewnej fikcji metodologicznej, znajdującej jednak uzasadnienie w psychologji ludzkiej. W klasyczny sposób sformułował tę konstrukcję J. St. Mili, wiążąc z nią właśnie pojęcie i termin człowieka gospodarcze-go (economical man), czyli homo oeconomicus, co miało stanowić podstawę i uzasadnienie istnienia osobnej teoretycznej nauki ekonomiki. Według Milla uzasadnieniem istnienia osobnych nauk o poszczególnych rodzajach zjawisk społecznych jest okoliczność, że pewne grupy tych zjawisk zależą od specjalnych rodzajów przyczyn. Istnienie ekonomiki uzasadnione jest istnieniem „dużej klasy zjawisk społecznych", w której jako przeważające przyczyny działają „dążenie do bogactwa" i psychologiczne prawo, że „woli się większą korzyść od mniejszej". Te dwie przyczyny stanowią odrębne motywy i cechy psychologiczne działania ludzkiego na polu gospodarczem. Przeważają one w dziedzinie gospodarczej, choć nie są w niej wyłączne. Gdy jednak zjawiska są skutkiem wielości przyczyn, jedyną drogą poznawczą jest analiza abstrakcyjna skutków każdej przyczyny, wziętej izolowanie i oddzielnie Treść więc każdej nauki społecznej stanowi analiza skutków właściwego jej motywu działalna, stanowiącego główną przyczynę obejmowanych przez nią zjawisk, co zapewnia jej związek z rzeczywistością. Ekonomika ma studjować abstrakcyjnie i izolowa-