Magazyn6u601

752

IRAK — IRAN

data ta była przesunięta do 1932 r. Zawarty w czerwcu 1930 r., a ratyfikowany 26. I 1931 r. traktat angielsko-iracki postanawiał, że mandat angielski skończy się z chwilą przyjęcia I. do Ligi Narodów, że Anglja będzie mogła wszakże jeszcze przez 5 lat od wejścia traktatu w życie utrzymywać wojsko w niektórych częściach kraju. 3. X. 1932 r. został I. przyjęty do Ligi Narodów.

Po śmierci króla Feisala (1933 r.) wstąpił na tron syn zmarłego, Ghazi I, który kontynuuje politykę swego ojca. Wysiłki nowego króla skierowane są głównie do utworzenia nowoczesnej armji oraz wzmocnienia państwa drogą układów międzynarodowych. W 193Ć r. zawarł I. traktat przyjaźni i braterstwa arabskiego z Arabją Saudyjską (Hedżasem) i Jemenem, 8. VII. 1937 ^r- zaś podpisany został traktat przyjaźni i współpracy z Turcją, Iranem i Afganistanem, zwany paktem w Saadabad (nazwa pałacu cesarskiego w Teheranie). Polityka I. zmierza obecnie do utworzenia wielkiej federacji państw arabskich.

Literatura: Annuaire du Monde Muzułman. Parts 1929. — CruUanaky: La Mdsopotamie et la lutte pour los pitroles de Mmsoul. Paris 1927. — Dtciionnaire Diplomatiąue. Paris 1934. — EarU Turkey. the Great Power* and the Bagdad Ratltcay. London 1923. — Hoopcr? L*lraq et la Soeidtd des 1Nalions. Paris 1928. — Lomgrigg: Four centuriar of modem Iraę. Ozford 1926. — Luh&t Mossul and iłi minoritiez. London 1926.

Wassan-Girc} Dżabagl.

Iran.

1. Geografja i‘stosunki'gospodarcze. i. Struktura geograficzna. 2. Ludność. 3. Stosunki gospodarcze. II. Historja i sprawy polityczne.

I. Geografja i stosunki gospodarcze.

1. Struktura geograficzna. Nazwą I. określa się wyżynę, zalegającą obszar między morzem Kaspijskiem i niziną Turkiestań-śką a oceanem Indyjskim oraz między dolinami Mezopotamji i Indusu. Nazwę tę nosi obecnie także cesarstwo Perskie, zajmujące 61% wymienionej wyżyny. Kraj ten, położony między 25⁰ a 40° szer. geogr. i 44° a 63,5° dług. geogr. wsch., zajmuje powierzchnię 1 644 km^s z 15 milj. mieszkańców.

Na południu I. przylega do zatoki Perskiej i Omana, na północy graniczy z Rosją, na północo-zachodzie z Turcją, na zachodzie z Irakiem, na wschodzie z Afganistanem i Beludżystanem.

Wyżyna I. wznosi się od 1 000 do 1 300 metrów n. p. m. i jest ograniczona górami krawędziowemu Niziny znajdują się tylko nad morzem Kaspijskiem i w ujściu Eufratu.

Wewnętrzna część I. składa się z szeregu rozległych niecek lub basenów, pokrytych gruzem, piaskiem, wydmami i solną gliną. Są to pustynie, z których naj rozleglejsze: Kewir („bagnisko słone“) leży na północnym wschodzie i Lut („ziemia bez wody i roślin") na wschodzie. Ta ostatnia jest najstraszliwszą pustynią Azji.

W środku granicy wschodniej rozlewa się bezodpływowe słone jezioro Hamun-i-Hilmend, o głębokości do 150 in, prawie wysychające późną jesienią, bogate w ryby i zwłaszcza w ptactwo, zajęte przez koczowników nawodnych, Sajadżów.

Klimat I. jest wybitnie kontynentalny i suchy. Teheran, położony na wysokiej wyżynie na szerokości Sycylji, ma średnią temperaturę stycznia — 0,1, lipca — 29,4° oraz 251 mm opadów rocznie. Przeciętne opady roczne wynoszą nad morzem Kaspijskiem 1 250 mm, w głębi wyżyny i na południowym wschodzie zaś tylko około 135 mm. Gdyby więc nie góry, gromadzące i przechowujące opady, a przedewszystkiem śniegi, 90% kraju byłoby pustynią; jest nią zaś tylko połowa państwa. W dzień temperatura jest upalna, w nocy spada poniżej zera, nawet w miesiącach letnich. Częste wiatry, wiejące na północnym wschodzie i północnym zachodzie, powodują nieznośne burze piaskowe i grady, zwłaszcza wiosną. Roślinność naogół skąpa; lasy są przedewszystkiem w górach, poza tem Persja jest stepem lub pustynią. Fauna obfituje w grubsze gatunki, nawet lwy i tygrysy, lecz jest mało różnorodna. Niektóre okolice wewnątrz kraju cierpią na plagę wężów, skorpjonów i t. p.

2. Ludność. 60% ludności I. stanowią autochtoniczni Iranowie czyli Persowie, przypominający zewnętrznie Hiszpanów i Włochów. Drugą grupą są plemiona tu-recko-tatarskie (około 20% ogółu), potem idą Kurdowie, Lurowie, Bachtiarowie, Arabowie (po 3 do 6%), ponadto Żydzi i Ormianie. Europejczyków jest około 120000, z czego połowę stanowią przedstawiciele rasy anglo-saskiej. Ormianie i Żydzi skupiają się po miastach. Koło Jezd żyją resztki Parsów. Gęstość zaludnienia jest bardzo nierówna. Pomijając pustynię, zalegającą północno-wschodnią połać kraju, gdzie licz-