Magazyn6v401

760

IRLANDJA

i jego przeciwnicy) znaczy się szeregiem krwawych starć i zamachów, wśród których ginie Collins. Wobec śmierci Griffitha (sierpień 1922 r.) na czoło stronnictwa protraktatowego wysuwa się William Cos-grave, który, objąwszy władzę w r. 1922, utrzymał ją w charakterze premjera (w Wol-nem Państwie do stanowiska tego jest przywiązany tytuł prezydenta) do lutego r. 1932. Mimo wszystkie trudności i przeszkody zdołał on opanować sytuację i zaprowadzić w kraju lad i porządek. Skrytobójcze zamordowanie wicepremjera Kevina 0’Higgins, w r. 1927, było ostatnim paroksyzmem wewnętrznej rozterki. Ale w tymże roku zaszła okoliczność, która w znacznej mierze przyczyniła się do oczyszczenia atmosfery politycznej kraju: stronnictwo antytrakta-towe de Valery, które dotychczas wstrzymywało się od udziału w ciałach ustawodawczych państwa, weszło do nich w charakterze normalnej opozycji parlamentarnej pod nazwą Fianna Fail. Partja rządząca Cosgrave’a przybrała nazwę C u-mann Gaedheal, zamienioną później na Fine Gael. Odbudowa kraju, rozwój rolnictwa (głównie hodowli), reforma rolna i stabilizacja finansowa zaczęły szybko postępować naprzód. Istotna plaga Ir-landji — jej wyludnienie pod postacią nieustannej emigracji do Ameryki — została faktycznie zażegnana w r. 1931, a to dzięki wzrastającemu dobrobytowi w kraju i pogarszającym się warunkom w Stanach Zjednoczonych.

Polityka zagraniczna rządu Cosgrave’a rozwijała się w dwóch kierunkach: zadokumentowania statutu międzynarodowego Wolnego Państwa przez czynny udział w organizacjach międzynarodowych oraz przez wyzyskanie prawa akredytowania i przyjmowania posłów; utrzymania bliższego kontaktu z krajami, związanemi z Ir-Iandją węzłami pokrewieństwa rasowego, jak Stany Zjednoczone, Australja, Kanada, Afryka Południowa. Wolne Państwo zostało przyjęte w poczet członków Ligi Narodów w r. 1923, zaś w r. 1930 zajęło ono jedno z niestałych miejsc w Radzie Ligi. Co się tyczy stosunków z W. Brytanją, to rząd Cosgrave’a stał niezmiennie na stanowisku dochowania traktatu i tych artykułów konstytucji, których geneza tkwiła w postanowieniach traktatu, z wyraźną wszakże tendencją interpretowania tych obu dokumentów w duchu i świetle uchwał Konferencji

Imperjalnej z r. 1926. Sam raport tej konferencji, którego zasadnicza formuła stanowi, że: W. Brytan ja i domin jony są społecznościami w granicach Brytyjskiego Imperjum autonomicznemi, o równorzędnym statucie, nie podlegającemi sobie ani w zakresie spraw wewnętrznych, ani zewnętrznych, aczkolwiek związanemi wspólną wiernością (allegiance) Koronie i tworzącemi wolny związek w charakterze członków Brytyjskiego Commonwealthu Narodów — jest w dużej mierze dziełem delegacji irlandzkiej, w szczególności jej szefa, Kevina 0’Hig-gins. W r. 1931 rząd Cosgrave’a stanął u mety swych 10-letnich zabiegów i wysiłków w zakresie organizacji Brytyjskiego Commonwealthu Narodów. Po przez raport Konferencji Prawniczej z r. 1929, raport Konferencji Imperjalnej z r. 1930 oraz Statut Westminsterski z r, 1931 został osiągnięty stan rzeczy, w którym na gruzach centralistycznej i przestarzałej legislatury angielskiej powstała wolna federacja całkowicie samodzielnych państw, związanych wyłącznie wspólną Koroną, jako symbolem łączności.

Nową kartę w dziejach Wolnego Państwa otwiera r. 1932, w którym zwycięstwo w wyborach powszechnych przypadło po raz pierwszy stronnictwu Fianna Fail. Jakkolwiek nie rozporządzając większością absolutną, stronnictwo to zdołało przez koalicję z Labour Party utworzyć rząd z de Valerą na czele. Dla zrozumienia dalszego biegu wypadków należy zdać sobie sprawę, po pierwsze, czem jest w istocie program polityczny de Valery, i, po drugie, jakie są praktyczne możliwości jego realizacji. Zaczynając od punktu drugiego, należy zaznaczyć, że jakkolwiek proklamowanie suwerennej republiki irlandzkiej nie przestało być ideałem Fianna Fail, to jednak na drodze ku jego osiągnięciu stoją przeszkody następujące: podział kraju na Wolne Państwo i Irlandję Północną, emigracja irlandzka do W. Brytanji oraz jej kolonij i dependencyj, sprawy natury finansowo-ekonomicznej. Jest rzeczą niewątpliwą, że przy obecnym stanie warunków w Irlandji Północnej proklamowanie republiki jeszcze bardziej pogłębiłoby przepaść dzielącą ludność Wolnego Państwa od ulsterskich ultra-lojalistów. Znowuż możliwy odwet ze strony W. Brytanji w formie uznania Irlandczyków za cudzoziemców pozbawiłby liczne rzesze wychodztwa irlandz-