Magazyn63001

26

KANAŁY — KANARYJSKIE WYSPY

le Aplikacyjnej. Droga ta wznosi się na 15,25 m ponad poziom Biebrzy (na wododział długi 9 km) zapomocą 7 śluz i opuszcza się ku Niemnu z wysokości 39,50 m drogą zaopatrzoną w 11 śluz na długości 42 km. Jako zbiornika zasilającego użyto jeziora Serwi, zawierającego 7 mil jonów m^s wody zapasowej. Śluzy wykonano z cegły i kamienia. Między progami są one długie na 47,5 m, szerokie 6,10 m. Głębokość wskutek zamulenia zmniejszyła się miejscami do 0,55 m. Drogę tę otwarto w 1830 r., a po powstaniu wykończał ją Bank Polski. Koszta budowy wynosiły około 11 337 tys. złotych. Kanał ten na ówczesne czasy wypadł udatnie, lecz nie został połączony z Windawą. Okazał się on bardzo użyteczny dla przewozów między Wisłą a Niemnem (dł. 102 km). Kanał Królewski otrzymał w tym czasie 2 niewielkie zbiorniki wody, 7 jazów iglicowych na Pinie, 11 takich jazów na Muchawcu. W 1849 roku zbudowano jaz na Bugu. Sieć dróg wodnych, założona za czasów Polski przedrozbiorowej, nabrała wraz z rozwojem sieci kolejowej znaczenia międzynarodowego. Największe jednak znaczenie miała Wisła. Pierwszy parowiec pod zaborem rosyjskim pojawił się na niej w r. 1829. W 1855 r. zarejestrowano już 16 parowców handlowych, w tern 14 pasażersko-holowniczych. W 1912 r. było 39 parowców i 3 motorowce spalinowe, statków zaś bez mechanicznego napędu 581. Planów połączenia Wisły z Dniestrem i Odrą rząd austrjacki nie zrealizował. Polska po odzyskaniu niepodległości zastała w zaborze rosyjskim i częściowo austrjackim sieć rzeczną niemal w stanie przedrozbiorowym. Dlatego też przystąpiono zaraz po ukończeniu wojny w 1920 r. do zabezpieczenia istniejącego stanu i udoskonalenia dróg wodnych. Odbudowano kanały Ogińskiego, Królewski i Augustowski, silnie zniszczone w czasie wojny. Obecnie mamy szereg projektów, w których główny ośrodek stanowi Wisła. Według Tillingera przez pas Wielkich Dolin prowadziłby kanał centralny od Poznania do Pińska przez Wartę i Ner do Warszawy, skąd wzdłuż Bugu i Bugiem do Brześcia, a nast. do Pińska. Tę drogę wodną łączyłby kanał, idący od zagłębia węglowego przez Częstochowę do górnej Bzury. Odcinek południowy tego kanału łączyłby się z Wisłą przez Czarną Przemszę. Zachodni ten kanał wg. nowszych projektów ma być połączony przez Wisłę z Gdynią z ominięciem terytorjum Wolnego Miasta Gdańska, a przez jezioro Gopło z kanałem Bydgoskim. Kanał południowy prowadziłby od Krakowa przez nizinę Sandomierską do Dniestru z odnogą do Sandomierza. W ostatnim jednak roku przystąpiono do regulacji Wisły na odcinku od ujścia skanalizowanej Przemszy do Sandomierza. Przed powodzią chronić oraz zasilać będą Wisłę w wodę liczne zbiorniki, powstające narazie na Białej, Sole i Dunajcu. Istniejący przed wojną projekt połączenia Wisły z Odrą i Dunajem stał się narazie nieaktualny. Większe znaczenie miałby kanał morski, łączący morze Czarne z Bałtyc-kiem.

Literatura: Fraser J. Forster: Der Panama-kanal. Ber lin-Leipzig-Wien-Stuttgart 1914. — Die Geschichte u. Po-litik des Verkehrswesens. Stuttgart 1900. — Ingarden: Regulacja i kanalizacja Wisły i Sanu. Kraków 1916. — Tonie: Rzeki i kanały w b. trzech zaborach. Kraków 1922. — Hurm: Schtffahrtsstrassen im Dcutschcn Reich. Conrads Jahrbuchsr fur Nationalókonomie u. Statistik*\ B. X. 1896. — Nieme u. Schmidt: Vorachl&ge sum weiteren ^4nbau der WeicJureJ. „Zeitschrift fur Bauwesen**. 1918. — Winid: Kanał Bydgoski. Warszawa 1928. — Wojtkiewicz Michał: Śródlądowe drogi wodne na tle ewolucji transportu. Warszawa 1934. — Tonie: Uspłaumienie Wisły od Warszawy do Gdańska. „Przegląd Technicznyⁿ. Nr. 2 i 3. Warszawa 1923.— Tonie: Droga wodna Warszawa—Bałtyk. Warszawa 1926.— Tonie: Wisła Pomorska. Warszawa 1926. — Tonie: Af. Lesnyja gawanina Pruskoj Wisie. Petersburg 1912.

Wincenty Przeplórski.

Kanaryjskie wyspy.

Wyspy K. tworzą 2 prowincje Hiszpanji

—    Las Palmas i S. Cruz de Tenerife (dane oficjalne: 7 167 km², 561000 mieszk.), jako takie zaliczone są do Europy, nie do Afryki. Rozrzucone na linji 45° k^m two rzą piękny archipelag wysp wulkanicznych

—    7 zamieszkałych i 7 niezamieszkałych isletas. Ugrupowane są w dwa gniazda: 1) wschodnie, rzadziej zaludnione, niższe Lanzarote i Fuerventura, prawie bezdrzew-ne, o klimacie podobnym do sąsiedniego wybrzeża Afryki, 2) zachodnie, Gran Ca-naria, Tenerife, Gómera, la Palma i Hierro (Ferro), znacznie wyższe, gęściej zaludnione, o bujnej podzwrotnikowej roślinności. Leżą na drodze z Europy do Afryki zachodniej i gwinejskiej, od najbliższego sąsiedztwa europejskiego oddalone o przeszło 1 000 km. Na Gran Canaria są stocznie okrętowe oraz pierwszego rzędu stacja węglowa, benzynowa i radjowa. Przeciwległe