Magazyn63201

28

KANARYJSKIE WYSPY

zamieszkują dzisiaj kilka wsi we wnętrzu Gran Canarji.

Z powodu pustynnosci przeciwległego wybrzeża wyspy K. nie były nigdy odskocznią dla hiszpańskiego panowania nad Afryką, pomimo, że ze wszystkich wysp afrykańskich (prócz Madagaskaru) zajmują największy obszar i największą ilość mieszkańców. Były raczej etapem na drogach hiszpańsko-amerykańskich, znane jako miejsce odprawy srebrnych flot. Ten ich geopolityczny charakter ujawniał się w emigracji mieszkańców do Indyj Zachodnich, Argentyny i Wenezueli. Nieprzerwaną od lat stu zgórą jest emigracja do Kuby, gdzie Ka-naryjczycy i ich potomkowie są znani jako Guajiros, kreoli, uprawiający na drobnych działkach kawę i tytoń. Wyspy K. są względnie przeludnione. Ziemia uprawna ząimuje tylko 25% obszaru, krzaki i lasy górskie 56%, nieużytki 18%, zabudowania i drogi 1 %, Ze 175000 ha ziemi uprawnej 15 000 (9%) podlega sztucznemu nawodnieniu.

Mimo emigracji ludność szybko wzrasta; oto liczby:

Rok 1860    1887    1900    1921    1931

mieszk. 237 000 292 000 359 000 503 000 561 000

Wyspy K. w ciągu wieków kilkakrotnie zmieniały swój naczelny produkt wywozu. Od XVI wieku uprawiano tu głównie trzcinę cukrową (przyniesioną z Madeiry w r. ¹503) i był to największy obszar plantacyjny w pobliżu Europy. Z wysp K. przeszczepili Hiszpanie trzcinę cukrową w r. 1513 na S. Domingo i wkrótce zaczęła się uprawa w całej Ameryce tropikalnej. Konkurencja tych krajów zniszczyła w XVIII w. cukrownictwo wysp K. Zaczęto wówczas uprawiać wino, ale nieumiejętna uprawa i zaraza Odium Tuckeri w połowie XIX w. tę gałęź produkcji prawie zupełnie zniszczyły. Dziś winnice zajmują 5 600 ha. W roku 1827, po utracie Meksyku, Hiszpanie zaprowadzili na wyspach nopalerje (opuncje) dla chowu koszenili, ale mieszkańcy sądząc, że ich winnice będą zagrożone, zniszczyli plantacje. Owady czerwcowe skryły się jednak na rodzimych kaktusach i w krótkim czasie tak się rozmnożyły, że wyspy K. stały się najważniejszym dostawcą koszenili na rynki farbiarskie świata. W r. 1856 dostarczały połowę produkcji kwiatowej (6 tys. q), więcej niż mogły rocznie zużyć wszystkie przędzalnie angielskie.

Równocześnie mieszkańcy zbierali na stromych skalistych srokach porosty farbiar skie (Rocella tinctoria) — w latach 1830 wywożono stąd do Anglji 1 000 q tego ważnego ongiś produktu. Cios śmiertelny produkcji farbiarskiej wysp zadał wyrób farb anilinowych. Jęli więc mieszkańcy uprawiać specjalne kultury na wywóz: cebule, pomidory, a w ostatnich latach XIX w. banany. W r. 1901 wyspy K. pokrywały 80% spo życia bananów (320 tys. q) w Anglji, 1914 — 40% (540 tys. q), 1922 — 25%, 1930 — 20%. Produkt ten sprawia, że wyspy K dostarczają (1931—1934) 15—20% wartości całego wywozu Hiszpanji do Anglji.

Wyspy K. są wogóle największym na świecie eksporterem bananów, a dźwignią tej produkcji jest bliskość rynku europej skiego. W latach 1926—1935 dostarczały one 8—10% ogólnego obrotu światowego bananów. Oto liczby wywozu:

1926—1930    1931    1932

2 231 000 q 2 143 000 q 1 537 000 q

1933    1934

1 588 000 q    2 408 000 q

Według spisu rolnego 1922 r. (ostatniego!) wartość produkcji rolnej wysp K. wynosiła 260 pesetów na 1 mieszk. 25% tej sumy przypadała na kultury specjalne, przedewszystkiem na banany.

Stosunek gospodarczy macierzy hiszpańskiej do wysp jest bierny; silny ruch turystyczny Europy zachodniej rażąco odbija od braku zainteresowania się wyspami w Hiszpanji. W przedsiębiorstwach pracują kapitały obce, głównie angielskie. Wyspy są integralną prowincją Hiszpanji, ale tjdko w teorji, w praktyce bowiem łączność jest minimalna. Wyrazem prawno-politycznym tego stanu rzeczy jest fakt, że od roku 1852 wyspy K. są obszarem wolnocłowym dla wszystkich towarów prócz używek oraz ryb solonych i suszonych.

Literatura l Annuario estadistico de Espana 1932. Aludrid 1933.— BoUe C.: Die Canarischen Inseln. Berlin 1862. — Brom-Madeira_v Canary islands and Azor es. London 1927. — Buch L. vons Beschreibung der KanaHschen Insdn. Berlin 1825. — Censo de la población de Espana en 1930. Tomo 1.1932.—Enla-distica de la producción agricola en Espana 1922. AJadrid 1923.— Gageit Die mitldatlantischen Vulkaninseln. „Handbuch der re-gionalcn Geologie”. 1910. — Sapper K.: Die KanaHschen Inseln, eine geographische Studie. „Geogr. Zeitschr.” 1906.

Józef Hallczer.