Magazyn6
5001

146 KLAUZULA NAJWIĘKSZEGO UPRZYWILEJOWANIA — KLĘSKI ŻYWIOŁOWE

ryjska, kolonjalna 3) albo z ograniczeń towarowych. Te ostatnie ograniczenia mogą być bezwarunkowe albo warunkowe t. zn. od wykonania danego warunku ograniczenia dla towaru odpadają. Np. — towar przywieziony drogą morską bezpośrednio od portu do portu państw konwencyjnych cieszy się k. n. u. 4) Wkońcu silnemi ograniczeniami k. n. u. są postanowienia administracyjne: lądowo-graniczne, portowe.

Wszystkie ograniczenia mają jeden wielki cel: ochronę narodu słabego ekonomicznie przed silniejszym, popieranie wywozu i utrudnianie wwozu, czyli ochrona bilansu handlowego. (W praktyce cel ograniczeń może być całkiem inny). Środkiem dla unikania ograniczeń jest wywóz towarów, względnie wytworów niezbędnych w kraju importowym czy to z powodu ich nieposiadania, czy też z powodu ich wysokiej wartości.

Literatura: Arndt P.: Die Zweckmdssigkeii des Systems der MeistbegUnstigung. Berlin 1901.— Borehardt F.: Entwicklungs-geschichte der MeistbegUnstigung im Handelvertragssystem. Kó-nigsberg 1906. — Kasperski K.: Traktaty handlowe zawarte w roku 1918 w Brzeiciu Litewskim. „Ekonomista**. 1918. — Karmcie; H.: Polityka Handlowa. Lwów 1931. — Moszyński J.: Zasada Najmększgo Uprzywilejowania w traktatach handlowych. Warszawa 1928. — Nowak J.s Zasada największego uprzywilejowania w traktatach handlowych. Warszawa 1921. — ttiedl R.: Die MeistbegUnstigung tn den europSischm Handehoertrdgen. Wien 1928. — Schilder S.: Mitteleuropa tmd die MeisibegUnstigungsfrage. Stuttgart 1917. — Schmidt K.: Die MeistbegUnstigung und ihre Bedeulung filr die deutsche Handelspolitik nach dem Kriege. Kóln 1923. — Schumacher R.: MeistbegUnstigung und Zollbeeorzugung. MUnchen 1916. — Seifert T.t Polskie i zagraniczne instytucje popierania eksportu. Lwów 1932.

Teofil Seifert.

Klęski żywiołowe.

Pod mianem klęski żywiołowej rozumiemy nieszczęście, dotykające dużą grupę ludności, powstałe niezależnie od woli i działania człowieka, nie dające się przewidzieć, ani uniknąć — nieszczęście spowodowane swobodną grą sił natury.

W przeciwstawieniu do tego pojęcia pod klęskami społecznemi rozumie się nieszczęścia, na które wola ludzka ma wpływ, a które są skutkiem fizycznych (gruźlica, choroby weneryczne, epidemje), lub moralnych (alkoholizm, narkomanja) ułomności człowieka. Do klęsk społecznych zaliczane bywają także takie, które wynikają ze stosunków gospodarczych (bezrobocie), lub politycznych (wojny).

Przyczyny k. ż. są różne; najczęściej są niemi zjawiska sejsmiczne lub meteorologiczne, a więc trzęsienia ziemi, wybuchy wulkanów, obsunięcia zboczy górskich, lawiny, powodzie, susze, mrozy, huragany; klęską stać się może również pojawienie się w dużej ilości szkodników, jak np. szarańczy. Do klęsk żywiołowych zaliczane są częstokroć również pożary. Zjawiska, wywołujące klęski, można podzielić na dynamiczne i statyczne. Cechą zasadniczą pierwszych jest to, że spadają nagle i, wskutek ogromnych ilości wchodzącej w grę energji wyrządziwszy wielkie szkody i zniszczenie, równie szybko przestają działać; cechą drugich jest działanie powolne, lecz długotrwałe (np. susza, brak śniegów przy silnych mrozach, długotrwałe ulewy).

Występowanie k. ż. nie jest ograniczone do jakiegoś określonego obszaru kuli ziemskiej; pojawiają się one w każdej części globu i mogą dotknąć każdą grupę ludzką. Niektóre z wymienionych zjawisk powtarzają się jednak szczególnie często w pewnych okolicach, gdy w innych są zupełnie nieznane lub rzadkie. I tak: trzęsienia ziemi występują przedewszystkiem wzdłuż wybrzeży oceanu Spokojnego (Ja-ponja, Filipiny, wyspy Archipelagu Sun-dajskiego, Nowa Zelandja, Andy, Ameryka Srodk., Kalifornja) oraz wzdłuż m. Śródziemnego (Grecja, Bułgarja, Włochy); tornada (tajfuny) pustoszą wyspy i lądy, otaczające morze Chińskie i Japonję, Wielkie i Małe Antyle, Florydę i w. Bahama; największe powodzie znane są w dolnym i środkowym biegu rz. Missisipi i na rz. Jang-Tse-Kiang, poza tern na rzekach Europy Środk. i Wschodniej, których bieg nie został jeszcze uregulowany. Dokładniejsze zlokalizowanie klęsk nie zostało jeszcze przeprowadzone. Poda je opracowywany przez Służbę Dokumentacji przy Unji Międzynarodowej niesienia pomocy w Genewie specjalny Atlas geograficznego rozkładu klęsk.

Częstość pojawiania się klęsk nie jest dokładnie znana. W Polsce w ostatniem dziesięcioleciu (VII. 1927—VI. 1937) klęski żywiołowe o silnem natężeniu zdarzały się niemal co rok: w ciągu tego krótkiego okresu kraj nasz uległ 6-cio krotnie powodziom (30/3¹ sierpień 1927 r. w dorzeczu Dniestru, koniec kwietnia 1931 w dorzeczu Wi-lji i Dźwiny, 15—18 lipca 1934 r. w dorzeczu górnej Wisły i jej dopływów, styczeń—