Magazyn6
5201

148

KLĘSKI ŻYWIOŁOWE — KLIMAT

bądź też przez instytucje naukowe. Komisje te składają się ze specjalistów z poszczególnych nauk: sejsmologów, geologów, meteorologów, hydrografów, oraz przedstawicieli Czerwonego Krzyża i t. d. i mają za zadanie zbadać przyczyny oraz określić miejsce, częstość i natężenie poszczególnych klęsk, a także opracować metody, aby je przewidzieć, uchronić się od nich lub je zwalczać. W końcu r. 1937 Komisje takie istniały w 11 państwach. Najstarszą jest komisja włoska, powstała w dn. 12. XII. 1923 r. przy Włoskiej Akademji Nauk. Organem Komisyj dla badania klęsk jest czasopismo „Materiaux pour l’Etude des Ca-lamites" założone w r. 1923 w Genewie przez prof. R. Montandon’a, inicjatora badań na klęskami. Podsumowaniem dotychczasowych wyników badań wspomnianych komisyj była I. Konferencja Międzynarodowa dla badania klęsk, która zebrała się w Paryżu w dn. 14—17. IX 1937 r.

Literatura : Dzierzhotcmki Tadeusz* Międzynarodowi Unja nie-aienia pomocy „Polski Czerwony Krzyi1934. — Montandon RaouU A propos du projet Ciraolo. Une carte mondiale de distii-bution giographiąuc des calamitis. „Hevue intemationale de la Croix-Ronge". 1923. — Montandon R&auU Ułtude scientifiąue des calamitis en liaison avec l’Union Internationale de oecours, Cenłttc 1933. — ISIezfm F.t Sifualion actudle de V£tude des Calamitis. „Matśriaux pour VEtude des CalamitisNr. 39.1937.— Powód! w Malopolsce w r. 1927. Sprawozdanie Centralnego Komitetu Społecznego P.O. P. Warszawa 1928. — Rundo Alfred: Rzut oka na przebieg katastrofalnego wezbrania w dorzeczu Wisły w lipcu 1934 r. „Wiadomości Słułby Geograficznej” 1934. — Sprawozdanie z działalności Ogólnopolskiego Komitetu P.O. P. za okres od początku akcji do dn. 30. IV. 1937 r. Warszawa 1937. — Wagner: Calamitis. „Dictionnaire de Sociologie". Pariit 1937. — Walawender Antoni: Kronika klęsk elementarnych w Polsce i w krajach sąsiednich w latach 1450—1586. Lwów 1932.

Kazimierz Chmieiewski.

Klimat.

Nazwa k. pochodzi od greckiego wyrazu xfoveiv = nachylić. Już bowiem starożytni Grecy usiłowali wprowadzić systematyczny podział k. według nachylenia powierzchni ziemi do osi globu. Otaczającą nas atmosferę dzielimy na troposferę i stratosferę. Granica między obu strefami przebiega na wysokości io—ii km. W troposferze doko-nywują się liczne zmiany meteorologiczne, obejmujące temperaturę, ciśnienie, ruchy i wilgotność powietrza oraz opady i nasłonecznienie. Wszystkie te czynniki są ze sobą w ścisłym związku i wywierają wpływ na świat organiczny. Zadaniem klimatologji jest poznać i wyświetlić owe związki i wpływy. Przez k. zatem należy rozumieć zespól zjawisk meteorologicznych, charakteryzujących średni stan atmosfery w pew-nem miejscu na ziemi; innemi słowy średni stan stosunków, jakie mniej więcej panują w troposferze. Gdyby nasza ziemia była gładką i jednorodną kulą (np. wodną), to temperatura zależałaby wyłącznie od kąta padania promieni słonecznych. Zachodząca różnorodność k. jest następstwem przewagi jednego z czynników meteorologicznych, wywołanej stosunkami geograficznemi, np. szerokością geograficzną, sąsiedztwem mórz i oceanów, prądami morskiemi, ukształtowaniem pionowem, ekspozycją stoków, podłożem geologicznem, a częściowo i szatą roślinną. Najważniejszemi z czynników meteorologicznych są: temperatura i opad. Na podstawie ich rozmieszczenia na ziemi rozróżniamy klimat gorący, umiarkowany i zimny oraz suchy i wilgotny. Uwzględniając oba ostatnie czynniki razem, otrzymujemy nowy podział klimatu na morski (oceaniczny) i lądowy (kontynentalny). Klimat morski odznacza się małemi wahaniami temperatury (amplitudą) i przewagą opadów atmosferycznych w jesieni i zimie, kontynentalny natomiast wielkiemi wahaniami temperatury w ciągu doby i roku oraz ską-pemi opadami, które występują głównie w lecie. Dominujący jednak wpływ na k. wywiera szerokość geograficzna. Dlatego też główne typy klimatyczne ciągną się rów-noleżnikowemi strefami dookoła ziemi. W ten sposób rozróżniamy trzy główne pasy klimatyczne: międzyzwrotnikowy, średnich szerokości geograficznych i polarny. W obrębie każdego pasa zachodzą liczne odchylenia, które rozróżniamy jako typy klimatyczne.

K. międzyzwrotnikowy odznacza się znaczną jednostajnością i prawidłowością przebiegu zjawisk. W czasie stanowiska słońca w zenicie i w jego pobliżu temperatura jest wysoka, w porze popołudniowej są częste burze z silnemi wyładowaniami elektrycznemi. Różnice, zachodzące w nasileniu opadów, pozwalają na wydzielenie następujących podrzędnych typów klimatycznych :

a) przyrównikowego, odznaczającego się małemi różnicami temperatury w ciągu roku, bardzo obfitemi deszczami, których maksima przypadają na wiosnę i jesień t. j. w czasie najwyższego stanowiska słońca;