Magazyn62801

224

KOŁŁĄTAJ HUGO, KS. — KOMANDYTOWA SPÓŁKA

moralny czyli nauka o należytościach i powinnościach człowieka" (Kraków 1810) jest rozprawą filozoficzno-spoleczną, w której wykłada „prawo natury". „Rozbiór krytyczny zasad historji o początkach rodu ludzkiego" (wydane po śmierci przez F. Kojsiewicza, Kraków 1842) jest filozoficzną historją ziemi i ludzkości.

K. w pierwszym okresie swego życia do r. 1794 jest nadewszystko politykiem-re-formatorem. Celem jego pism nie są badania naukowe, ale ratowanie Rzeczypospolitej. I dlatego, choć fizjokratyzm uznaje za jedynie prawdziwą doktrynę ekonomiczną i filozoficzną, to jednak wnioski „ekonomistów" i teoretyczne ich założenia podziela

0    tyle tylko, o ile odpowiadają one praktycznym celom politycznym. Tak więc nie stoi na stanowisku jałowości pracy przemysłowej, a obok ziemi uważa pracę za źródło bogactwa. Również, choć w zasadzie uznaje podatek jedyny, to jednak w interpretacji K. zamienia się on w podatek dochodowy wogóle, a nietylko gruntowy, jak tego domagali się fizjokraci. W sprawie włościańskiej wypowiada się za zniesieniem poddaństwa i za uregulowaniem pańszczyzny lub zastąpieniem jej przez czynsze.

Bardziej ortodoksyjnym fizjokratą jest w dzied^mie filozofji, którą zajmował się w epoce, kiedy od polityki był odsunięty. K. jest wyznawcą racjonalistycznej filozofji prawa natury, badającej zależności moralnej strony człowieka od jego fizycznego ustroju

1    potrzeb. Z natury jednostki wyprowadza K prawa i zasady stosunków między ludźmi w społeczeństwie. Społeczeństwo jest dla K. tylko zbiorem jednostek i dlatego niesłuszne jest traktowanie K. jako socjologa.

Literatura: Daszyńska-Golińska Z.: Hugo Kołłątaj jako filozof społeczny. (We wstępie do „Porządku fizyczno-moral-nego" H. Kołłątaja). Warszawa 1912. — Dobrzyńska-Rybicka L.:System etyczny Hugona Kołłątaja. Kraków 1917.— Oiergieletcicz E.: Poglądy filozoficzno-prawne Hugona Kołłątaja. Warszawa 1930. — Kemjmer S. A.: Kołłątaj jako ekonomista. „Mizcellanea społeczno-ekonomiczne”. Warszawa 1913. — Czarnowski S.: Filozof ja społeczna w Polsce w końcu XVIII • pocz. XIX w. „Bibljoteka Warszawskat. IV. Warszawa 1904. — Grabski S.: Zarys rozwoju idei społeczno-gospodarczych w Polsce. Kraków 1903. — Korbut G.t Literatura polska, I. II. Warszawa 1929.

A. Grodek.

Komandytowa spółka.

K. s. jest spółką, zawartą celem prowadzenia pod wspólną firmą przedsiębiorstwa zarobkowego w większym rozmiarze przez kilka osób, z których część (przynajmniej jedna) odpowiada za zobowiązania spółki nieograniczenie, odpowiedzialność zaś drugiej części jest ograniczona do określonej sumy („suma komandytowa"). Wspólnicy odpowiedzialni nieograniczenie są wspólnikami firmowymi (doktryna zwie ich komplementarjuszami), wspólnicy odpowiedzialni ograniczenie są spólmkami komandytowymi, czyli komandytarjuszami (czasem nazywa się ich komandytystami). Spółka taka ma więc charakter mieszany; dla komplementarjuszów — jest to spółka osobowa, dla komandytarj uszów — spółka kapitału.

Spółka komandytowa znana już była we wczesnem średniowieczu jako umowa zw. „commenda", a doktryna niemiecka (Gold-schmidt, Kohler) szuka jej genezy u Arabów i Greków; ślady tej spółki znajdują się w t. zw. kodeksie Hammurabiego (na prawie 2000 lat przed narodzeniem Chrystusa). Była ona instytucją nader dogodną, umożliwiała bowiem osobom nietrudniącym się zawodowo handlem lokowanie w spółce kapitału i ciągnięcie zysków handlowych; prócz tego była ona w średniowieczu jednym ze sposobów obejścia zakazu pobierania odsetek.

Polski Kodeks Handlowy regulując tę instytucję (ks. pierwsza, dział X, art. 143— 157), uważa ją, zgodnie zresztą z ogólnie przyjętym poglądem nauki, za modyfikację spółki jawnej. Kodeks ten omawia zasadniczo tylko rolę komandytarjusza, odsyłając w materjach nieomówionych do przepisów o spółce jawnej.

Zawarcie umowy spółki komandytowej musi być (pod rygorem nieważności), dokonane w formie aktu notarjalnego. Byt swój jako k. s. rozpoczyna ona z chwilą wpisania jej do rejestru handlowego, który to wpis ma zatem charakter konstytutywny, tworząc ograniczoną odpowiedzialność komandytarjusza. Zgłoszenie do rejestru winno zawierać obok danych, przewidzianych dla spółek jawnych (firma, siedziba, przedmiot przedsiębiorstwa, imiona i nazwiska wspólników wraz z okolicznościami, doty-czącemi zdolności ich do działań prawnych, imiona i nazwiska osób reprezentujących spółkę) w odniesieniu do komplementarj u-szów, także i dane o komandytarjuszach, a więc: a) przedmiot wkładu z zaznaczeniem wysokości w jakiej został wniesiony,

b)    zwroty wkładów, choćby częściowe,

c)    oznaczoną pieniężnie wysokość odpowie-