Magazyn69501

691

LUDNOŚĆ

TABL. 85 DOKOŃCZENIE.

Kraje, lata, języki	Liczby bezwzględne (w tysiącach)	Odsetki
Dwujęzyczni razem . . .	649	1,04
Niemieck, i polski . . .	546	0,87
i mazurski . .	3i	0,05
„ i czeski . . .	16	0,03
„ i serbołużyck. .	IO	0,02
„ i rosyjski . . .	8.7	0,01
„ i holenderski .	8.4	0,01
,, i inny ....	29	0,05
Niemcy, 1933 ...... (tylko Górny Śląsk, części Pomorza, Prus Zachodnich Szlezwig — obywatele niemieccy) ........	4 278	100,0
Jednojęzyczni razem. . .	3 920	91,6
Niemiecki.......	3 754	87.7
Polski.........	113	2,64
Serbolużycki......	24	0,56
Mazurski........	16	o.37
Fryzyjski.......	6.9	0,16
Duński........	2,8	0,06
Czeski .........	1,6	0,04
Litewski........	1,0	0,02
Kaszubski......	1,0	0,02
Dwujęzyczni razem . . .	35^1	8.2
Niemiecki i polski . . .	285	0,65
., i subołużycki .	33	0.77
,, i mazurski . .	24	0,56
1 czeski . . .	4.2	0,10
i duński . . .	1.3	0,03
,, i litewski . . .	i.3	0,03
„ i kaszubski . .	i.3	0,33
„ i fryzyjski . .	0,8	0,02
Inne języki ......	7.6	0,18
Szkocja, 1981......	4 589	100,0
(ludność w wieku 3 i więcej lat).........
Gaelicki tylko.....	6.7	0,2
Gaelicki i angielski . . .	129	2,8
Angielski i inne ....	4 453	97.0
Walja, 1981	2158	100,0
(ludność w wieku 3 i więcej lat).........
Walijski tylko.....	98	4.0
Walijski i angielski . . .	8ll	32,8
Angielski i inne ....	1 249	63.2

W Belgji, Francji i Kanadzie mamy do czynienia z prawdziwą dwujęzycznością pewnej części ludności; w Irlandji, Szkocji i Walji liczby „dwujęzycznych" dają właściwie tylko liczby osób znających odnośne języki narodowe; w Irlandji np. zaliczano do mówiących po irlandzku wszystkie osoby, które potrafiły przeprowadzić krótką rozmowę w tym języku; w Niemczech wreszcie „dwujęzycznych" należy doliczyć do odpowiednich języków mniejszościowych, łącząc przytem języki „mazurski" i „kaszubski" z polskim.

Dane tabl. 84 dla Belgji oparte są na do-datkowem pytaniu, skierowanem do wszystkich wielojęzycznych, dotyczącem języka najczęściej przez te osoby używanego; jest to więc język potoczny w ścisłem znaczeniu (langue parlee).

3. Narodowość, pochodzenie plemienne, rasa. Zagadnienie klasyfikacji narodowościowej jest właściwie jeszcze trudniejsze od klasyfikacji językowej. Pomimo ścisłego związku pomiędzy obu cechami, istnieją, jak wiadomo, znaczne odchylenia, spowodowane przez procesy asymilacyjne. Najjaskrawszym przykładem takich odchyleń są kraje brytyjskie — Irlandja, Szkocja, Wa-lja, gdzie językami narodowemi włada tylko mniejszość ludności, narodowo dość jednolitej.

Podobnie jak dla języka, możliwy jest dwojaki stosunek do zagadnienia narodowości. Można ją pojmować w sensie etnicznym — pochodzenia plemiennego i wówczas zagadnienie struktury narodowościowej łączy się z zagadnieniem struktury rasowej, przyczem rasa występuje jako jednostka nadrzędna w stosunku do narodowości; należy przytem zaznaczyć, że o ile klasyfikacja lingwistyczna języków w rodziny, gałęzie i t. d. może być uważana do pewnego stopnia za ustaloną i zagadnienia sporne dotyczą raczej szczegółów, a nie kwestyj zasadniczych, o tyle klasyfikacja rasowa ludności świata jest wciąż jeszcze przedmiotem sporów naukowych i, bodaj nie istnieje jeszcze żaden system powszechnie uznany.

Możliwy jest inny stosunek do zagadnienia narodowości, mianowicie oparty wyłącznie na subjektywnem poczuciu narodowo-ściowem każdej jednostki. Takie ujęcie, z natury rzeczy, jest bardziej od innych wystawione na wpływy i presje różnego rodzaju. W najdalej posuniętej postaci kry-terjum takie zastosowane było przy spisie sowieckim 1926 roku. W większości krajów kryterja narodowościowe stanowią pewien kompromis pomiędzy obu punktami widzenia, przyczem uzupełnia się je jeszcze przy pomocy kryterjów dodatkowych, jak język (Czechosłowacja), kraj pochodzenia (Stany Zjednoczone) i t. p.

Niewiele krajów stosuje jednocześnie klasyfikację językową i narodowościową; naj-