Magazyn63501

631

LUDNOŚĆ

TABL. 7. LUDNOŚĆ EUROPY, 1650—1790.

Kraje	Ludność w miljonach około roku
	1650	1700	1750	1790
Europa ogółem . . .	100	1200)	140	i8o«)
w tem:
Zjednoczone Królestwo	7.7	9,1	10,7	14,0
Anglja i Walja	5.5	6,1	6,5	8,4
Szkocja . . . , .	0,9	1,0	1,2	1,4
Irlandja .	1.3	2,0	3.0	4.2
Danja......	0,6	0.7	0,8	0,9
Szwecja.....	1	1,5	1,8	2,2
Norwegja ...	0.5	0,6	0.7	0,8
Finlandja ....			°,4	0,8
Francja......	20	21	23	26
Austrja	3		6,1	7.9
Włochy (w granicach
obecnych) ....		u	15	17
Sycylja.....	1,2	1,4	1,6	*.3
Neapol......	3	3		4.9
Polska.......	3.9		.	7,7
Hiszpanja.....	.	7.5	9	IO
Prusy (ze Śląskiem) .	.		3,6	5,6
Saksonja......	.	1.4	1.7	i,9
Rosja.......	•	12-15	20-25	28-30

“) bzacunek własny.

z szacunków dla innych dat. Sumy liczb dla poszczególnych krajów nie zgadzają się z liczbą podaną dla Europy, gdyż oparte są na innych źródłach.

Dla porównania, warto wreszcie przytoczyć, że Mombert, opierając się na danych o przyroście ludności w Europie i prowadząc szacunek wstecz od 1850 roku, doszedł do znacznie wyższych liczb ludności Europy, a mianowicie:

w 1650 r. — 136 miljonów, w 1750 — 173 i w 1800 — 211 miljonów.

Dla Polski mamy dwa szacunki, Pa-wińskiego i Jabłonowskiego dla drugiej połowy XVI stulecia i Moszyńskiego dla 1790 roku; szczegóły podaje tabl. 8.

Należy podkreślić, że późniejsza krytyka zakwestjonowała dokładność obliczeń Pa-wińskiego; niektórzy uważają, że ludność Polski była w XVI stuleciu znacznie wyższa. Np. Czerkawski szacuje ludność Wielkopolski, Małopolski i Mazowsza na 3,2 miljona zamiast 2,1 miljona. Korzon, poprawiając obliczenia Moszyńskiego, szacuje ludność Polski w 1791 r. w granicach z przed I rozbioru na 8 790 tysięcy osób na przestrzeni 200 tys. km², co odpowiada gęstości zaludnienia około 45 osób na km².

Również dane dla krajów pozaeuropejskich są dla tego okresu znacznie obfitsze; w szczególności dane, dotyczące ludności kolonij, szybko się w tym czasie rozwijających, odznaczają się dużą, jak na owe czasy, dokładnością.

Nie można tego powiedzieć o największym pod względem zaludnienia kraju pozaeuropejskim, o Chinach. Szacunki dotyczące liczby ludności tego najliczniejszego wówczas kraju świata w połowie XVII stulecia wahają się od 21 do 200 miljonów. Rozbieżność ta ciąży na wszystkich szacunkach ludności świata od tego czasu aż do chwili obecnej, obarczając je błędem wynoszącym w XVII wieku 20%, obecnie do 10%. Willcox przyjął, że ludność Chin w 1650 roku wynosiła 70 miljonów, w 1750 — 158 miljonów, około 1800 — 250 miljonów; Carr-Saunders przyjmuje dla 1650 roku 150 miljonów, w 1800 — 330 miljonów. Szacunek Ushera daje w XVII stuleciu 100—105 miljonów, około 1710 r. — 117, 1750 — 177 i w 1780 roku — 277 miljonów.

Dla innych krajów rozbieżności są znacznie mniejsze. Urzędowe dane dla Japonji dają obraz następujący (patrz tabl. 9, str. 632).

TABL. 8. LUDNOŚĆ POLSKI W XVI i XVIII STULECIACH.

XVI stulecie (Pawiński i Jabłonowski)				1790 (Moszyński)
Dzielnice	Powierzchnia tys. km kw.	Ludność w tys.	Gęstość na 1 km kw.	Dzielnice	Ludność w tys.
Wielkopolska.......	58	849	15	Wielkopolska i Mazowsze .	1 539
Mazowsze.........	32	590	19
Małopolska........	56	683	12	Małopolska 1 Ruś.....	3 778
Ruś Czerwona.......	64	573	9
Podlasie..........	IO	233	24	Litwa..........	2 344
Wołyń i Podole......	ÓO	392	6,6
				Razem........	7 661
Razem.........	280	3 320	12