Magazyn64101

737

LUDNOŚĆ

(krótszy okres obserwacji, brak urządzeń technicznych i pomocy laboratoryjnych), do-kładność w ustalaniu choroby jest znacznie mniejsza.

W niektórych przypadkach istnieje wyraźna chęć ze strony rodziny ukrycia istotnej choroby (kita, alkoholizm, czasem gruźlica lub ostre choroby zakaźne). Wystawianie świadectwa zgonu lekarz często traktuje jako ciężar zbyteczny i nie wypisuje rozpoznania dokładnie, podając np. nie tę chorobę, która istotnie doprowadziła do śmierci, lecz jej powikłanie (zapalenie płuc nie odra, choć pierwsze jest powikłaniem drugiego, krwotok lub zakażenie, nie wypadek, który do nich doprowadził, wadę serca nie reumatyzm, którego wada jest następstwem i t. d.) lub objawy końcowe zejścia, np. słabość serca, która jest widoczna zawsze przed śmiercią, ale może występować i jako istotna przyczyna śmierci, na skutek choroby mięśnia sercowego.

Niejednokrotnie ustalenie przyczyny śmierci jest bardzo trudne i musi być rozstrzygnięte według arbitralnie ustalonych zasad. Szczególnie często spotyka się te trudności w przypadkach powikłań i współistnienia kilku chorób. Oto przykład: chora cierpiąca na raka piersi zostaje operowana; po operacji dostaje zapalenia płuc i umiera. Co w tym wypadku należy wziąć za przyczynę śmierci; rak piersi, operację czy zapalenie płuc? Nawet jeżeli jedna choroba nie jest w żadnym związku przyczynowym z drugą, często spotyka się u tej samej osoby kilka chorób jednocześnie i trudne jest lub wręcz niemożliwe ustalenie, która z tych chorób spowodowała śmierć, w rzeczywistości wszystkie mogły się do zejścia przyczynić.

Trzeba także dodać, że pomimo wielkiej różnorodności chorób każdy lekarz operuje zwykle bardzo ograniczoną liczbą terminów, często schematyzując swoje rozpoznania i redukując je do chorób najczęściej spotykanych. Z badań przeprowadzonych w pracowni statystycznej Państwowej Szkoły Higjeny wypływa, że lekarzowi praktykowi ogólnemu, przynajmniej na świadectwach zgonów, kilkanaście terminów zupełnie wystarcza, pozostałe tworzą tylko drobny odsetek, a przecież nauka lekarska rozporządza bardzo bogatym liczebnie arsenałem chorób. Wreszcie pewien odsetek osób, w niektórych krajach bardzo duży, umiera bez pomocy lekarskiej, co dotyczy szczególnie wieku dziecięcego i starczego, kiedy lekarz nie jest wzywany, bo albo o istnieniu choroby nic się nie wie, albo się ją traktuje jako dolegliwość związaną z wiekiem, kiedy śmierć wraz z poprzedzającą ją chorobą w pojęciu ogółu jest koniecznością i występuje jako zjawisko naturalne.

O idealnem więc rozpoznaniu przyczyny śmierci wszystkich, lub choćby prawie wszystkich zmarłych, nie może być tymczasem mowy. Dla celów praktycznych jednak posiadamy już obecnie dostateczne dane, by wykazać najczęstsze przyczyny zgonu i zmiany, jakie w tej dziedzinie zaszły w ciągu ostatnich lat kilkudziesięciu. Sięgając wstecz choćby tylko paręset lat, nie możemy już mówić nawet o prawdopodobnej według dzisiejszych wymagań rejestracji przyczyn zgonów.

W wyciąganiu wniosków z umieralności trzeba być bardzo ostrożnym i nie należy tylko wyłącznie na podstawie przyczyn zgonów, nawet bardzo dokładnych, oceniać stanu zdrowotnego kraju. Często bowiem kilka chorób jednocześnie prowadzi do śmierci i umiera się nie na tę chorobę, która w całem życiu największą role odgrywała. Nie możemy ustalić współzależności między umieralnością i chorobowością, a chorobowość jest najbardziej istotną cechą w ocenie zdrowotności środowiska. Za przykład może służyć reumatyzm, choroba stosunkowo rzadko prowadząca bezpośrednio do śmierci, a odgrywająca bardzo dużą rolę w chorobowości, gdyż czyni człowieka niezdolnym do pracy, niedołężnym niekiedy na szereg lat.

To samo można powiedzieć o wielu innych chorobach, będących często plagą społeczną, a rzadko prowadzących do śmierci. Używamy statystyki umieralności z uwzględnieniem przyczyn dla oceny chorobowości bardzo często dlatego, że jest to miara stosunkowo łatwa do otrzymania i będąca rzeczywiście cennym wskaźnikiem zdrowotności, jeśli się nią operuje umiejętnie i ostrożnie.

Przyczyny zgonów zależą od bardzo wielu czynników, które nie są związane ze stanem zdrowotnym, np. od podziału ludności według grup wieku, płci, zajęć i innych.

3. Umieralność niemowląt. Każdy wiek ma sobie właściwe najczęstsze schorzenia i najczęściej spotykane przyczyny śmierci. W pierwszych dniach życia najważniejsze