Magazyn6 7501

MONOMETALIZM — MONOPOL I MONOPOLISTYCZNA KONKURENCJA 971

niu zależy od prowadzenia właściwej polityki monetarnej i kredytowej przez system bankowy z bankiem emisyjnym na czele.

Można wyodrębnić następujące odmiany monometalistycznych systemów złotych: i. Monometalizm czysto-złoty: w obiegu znajdują się jedynie monety złote i monety zdawkowe. Monometalizm złoty w swej czystej formie nigdy nie istniał. 2. Obieg banknotów wymienialnych na monety złote: w obiegu znajdują się monety złote, które mennica bije bez ograniczenia na rachunek osób prywatnych (gold specie standard). Była to odmiana monometalizmu złotego powszechnie istniejąca przed wojną. 3. Obieg banknotów wymienialnych na sztaby złote, przyczem w obiegu niema monet złotych (gold bullion standard). Typ ten między in-nemi istniał w Anglji w 1925—1931, we Francji w 1928—1936. 4. Wymienialność banknotów na dewizy krajów o walucie złotej, w obiegu monet złotych niema (gold ex-changę standard). Typ ogólnie spotykany po wojnie w państwach gospodarczo słabszych był wprowadzony w okresie rekonstrukcji systemów monetarnych po inflacji wojennej i powojennej.

Józef świdrowski.

Monopol

i monopolistyczna konkurencja.

1. Doskonała, niedoskonała i monopolistyczna konkurencja. 2. Bilateralny monopol. 3. Duopol i ligopol. 4. Czynniki stabilizujące cenę nierównowagi. 5. Konkurencja jakością. 6. Skutki monopolu.

1. Doskonała, niedoskonała i monopolistyczna konkurencja. U podstawy klasycznej teorji cen leży założenie o tak zwanej doskonałej konkurencji. Rynek jest doskonale konkurencyjny wówczas, kiedy liczba nabywców jest tak wielka, iż żaden z nich nie może wywierać wpływu na cenę, manipulując podażą, przyczem nabywcy nie mają żadnych preferencji w stosunku do jakiegokolwiek ze sprzedawców; ponadto produkt jest t. zw. doskonałym substytutem, czyli wszystkie produkty są identyczne. W tym wypadku dla każdego produktu jest tylko jeden rynek i jedna cena dla wszystkich nabywców. W konkretnej rzeczywistości rynek doskonale konkurencyjny istnieje niezwykle rzadko, o ile wogóle istnieje, jeżeli przyjmiemy, iż przy doskonałej konkurencii musi istnieć pełna przejrzystość rynku dla nabywcy. Niedoskonała konkurencja jest to taki model rynku, kiedy nabywca przejawia jakiekolwiek preferencje w stosunku do tego lub innego sprzedawcy, sprzedawca zaś może wywierać wpływ na cenę, manipulując podażą; rynek przytem nie jest doskonale przejrzysty, czyli nie jest dokładnie, w doskonały sposób, znany przez nabywcę lub sprzedawcę.

Przy konkurencji doskonałej krzywa popytu ma kształt linji prostej, równoległej do osi X, jeżeli rynek przedstawimy w postaci systemu współrzędnych, a na osi X wyobrazimy ilość dóbr, zaś na osi Y cenę. Natomiast krzywa popytu przy konkurencji niedoskonałej posiada nachylenie negatywne od strony lewej do prawej. Oznacza to, iż jeżeli sprzedawca cenę podniesie, popyt się zmniejszy, jeżeli zaś obniży, popyt się zwiększy. Sprzedawca więc wywiera wpływ na cenę, może przytem prowadzić określoną strategję rynkową, aby osiągnąć maksymum zysku. Można sobie wyobrazić, iż w pewnych warunkach rynkowych każdy sprzedawca zdobywa pozycję ąuasi monopolistyczną i w stosunku do pewnej grupy nabywców jest do pewnego stopnia monopolistą. Wtedy mówimy o konkurencji monopolistycznej. Sprzedawca może nadać wytworzonym towarom określony kształt, który znajduje upodobanie u pewnej liczby nabywców, lub też może prowadzić odpowiednią politykę werbunku, reklamy, zdobywając dla swego produktu pewną grupę wiernych nabywców. Jako przykład możemy podać pasty do zębów na rynku. Można sobie wyobrazić, iż właściwości chemiczne różnych marek past do zębów są całkiem jednakowe, ale inny jest nieco zapach lub smak past, inne również opakowanie, inaczej prowadzona kampanja werbunkowa. Nabywców poszczególnych rodzajów past do zębów możnaby uszeregować w szeregu malejącym, ułożonym ze względu na siłę przywiązania do danego rodzaju pasty do zębów. W doskonałej konkurencji każda zwyżka ceny ze strony sprzedawcy wywołuje odpadnięcie wszystkich nabywców, rena jest bowiem niezależna od jakiegokolwiek sprzedawcy, cena jest faktem, do którego sprzedawca przystosowuje swoją podaż. Tymczasem na rynku konkurencji monopolistycznej sprzedawca może manipulować ceną; podnosząc np. cenę, traci tylko pewną liczbę nabywców o najmniejszej sile preferencji, gdy tymczasem pozostali nabywcy

62*