Magazyn6 8201

978 MONOPOL I MONOPOLISTYCZNA KONKURENCJA — MONOPOLE SKARBOWE

perfect Competition. „Quarlerly Journal of Economics^u. 1937.— Coaae M. II.: Some notes on Monopoly Price. „The Bepiew of Economie Studies1937-38. — Lipiński Edward: Cena monopolu. „Enc. Nauk Polit**. 1936.— Mlksch L•: Qualitdtskon-kurrenz—Die Wirtschaftskurre IV. 1938.— Robinson Joatv The Economics of Imperfect Competition , London 1933. — Schneider E.: Beine Theorie monopolistischer WirtschafU-formen. Tiibingen 1932. — Tonie: Zut Konkurrenz und Preis-bildung auf vollkommenen und unoottkommenen M&rkten. „Weltwirtschaftliches Archiv1938. — Słackeiberg H Problem, der unwllkommenen Konkurrenz. „Weltwirtschaftliches Archiv”. 1938.

Edward Lipiński.

Monopole skarbowe.

i. Historja. 2. Istota. 3. Organizacja. 4. Pracownicy. 5. Preliminarz. 6. Opłata monopolowa.

7.    Sprzedawanie przedmiotów monopolowych.

8.    Wartość przedsiębiorstw i wpływy. 9. Naruszenia.

1.    Historja. Z monopolów skarbowych zastała Polska w zaborze rosyjskim monopol spirytusowy i ten rozszerzyła na obszar całego Państwa, uchylając tern samem akcyzę od spirytusu w pozostałych zaborach (1924). To samo uczyniła z monopolami tytoniu (1922), soli (1924) i loterji (1920), które zastała w zaborze austrjackim. Nadto istniejącą w trzech zaborach akcyzę od zapałek zamieniła na monopol (1925). Nowy monopol stworzyła Polska przez ustanowienie dla Państwa wyłącznego przywileju zakładania i eksploatowania zakładów gazu ziemnego (ust. z dn. 2. V. 1919 r., Dz. U. R. P. Nr. 39, poz. 292 i Rozp. Prez. Rzplitej Polskiej z dn. 22. III. 1928 r., Dz. U. R. P. Nr. 38, poz. 362). Monopol ten daje bardzo nikłe rezultaty finansowe. Obrót z Gdańskiem odbywa się w trybie postępowania przekazowego na podstawie umowy paryskiej z dn. 9. XI. 1920 r., Dz. U. R. P. Nr. 13, poz. 117, z 1922 roku art. i3a, i umowy warszawskiej z dn. 24. X. 1921 r., Dz. U. R. P. Nr. 16, poz. 139, z 1922 r. art. 207. Na Śląsku obowiązują przepisy polskie monopolowe bez wyjątku.

2.    Istota. Istotą monopolu skarbowego jest, że Państwo aktem ustawodawczym wyłącza innych, oprócz siebie, od czynności produkcyjnych i handlowych danym towarem; samo zaś, mając wyłączne do tego prawo, produkuje i przerabia towar monopolowy lub handluje nim, naznacza na niego cenę, a zysk z tych czynności wchodzi w miejsce wpływu z dotąd stosowanej akcyzy; jest to sposób obciążenia w innej formie towarów daniną konsumcyjną. Ta forma obciążenia powiększa znacznie wpływy Skarbu, gdyż dla niego wpływa także zysk przedsiębiorców i pośredników, korzysta on w wysokiej mierze z konjunktury gospodarczej, zwiększa w dalszym ciągu wpływy przez lepszą organizację, ma większą niż przy akcyzie swobodę w ustalaniu cen. Z drugiej strony wystawiony jest Skarb na wszystkie zarzuty, związane z gospodarką etatystyczną i jej rozszerzeniem.

3. Organizacja. Organizacja prawna przedsiębiorstw, eksploatujących trzy najważniejsze monopole (spirytus, tytoń i sól) ustaloną jest obecnie odrębnemi przepisami usta-wowemi: Rozp. Prez. R. P. z dn. 11. VII. 1932 r., Dz. U. R. P. Nr. 63, poz. 586 (spirytus); ust. z dn. 18. III. 1932 r., Dz. U. R. P. Nr. 26, poz. 240 (tytoń); Rozp. Prez. R. P. z dn. 21. VI. 193² r., Dz. U. R. P. Nr. 52, poz. 497 (sól); organizację zaś monopolu loteryjnego reguluje ust. z dn. 9. VII. 1936 r., Dz. U. R. P. Nr. 55, poz. 398. Monopole te są samoistnemi, w formie przedsiębiorstw państwowych zorganizowa-nemi osobami prawnemi. Mają być prowadzone na zasadach handlowych. Siedzibą ich jest Warszawa. Zastępowane są przez Generalną Prokuratorję. Do rejestru handlowego wpisane są firma, siedziba, przedmiot i władze przedsiębiorstwa.

Przedsiębiorstwo jest właścicielem majątku nieruchomego i ruchomego, który w chwili wejścia w życie powołanych ustaw był zarządzany przez dyrekcję, lub, o ile chodzi o majątek ruchomy, potem został nabyty. Również odpowiada przedsiębiorstwo za długi w tej chwili istniejące i potem zaciągnięte; subsydjarnie odpowiada za nie Skarb Państwa. Zbycie i zamiana majątku nieruchomego wymagają ustawy. Od danin państwowych są przedsiębiorstwa monopolowe zwolnione. Płacą jednak daniny na rzecz państwowego funduszu drogowego oraz daniny komunalne od gruntów i budynków, od przeniesienia nieruchomości, zaprotestowanych weksli, plakatów i anonsów oraz inne daniny z art. 20 i 27 ustawy z dn. 11. VIII. 1923 r. o podatkach komunalnych. Minister Skarbu sprawuje nadzór nad działalnością przedsiębiorstwa, ustala ogólne wytyczne jego polityki gospodarczej, organizację wewnętrzną dyrekcji, decyduje o tworzeniu i kasowaniu zakładów i funduszów, o planie finansowo-gospodarczym, o podziale czystego zysku, o nagrodach dla pracowników, o warunkach udzielania kre-