Magazyn6101

15

NARODOWY SOCJALIZM (DOKTRYNA EKONOMICZNA)

do pracy oznacza koniec epoki cyklów koniunkturalnych, gdyż gospodarka, przy której wszystkie siły robocze będą stale zatrudniane, stanie się faktycznie gospodarką bezkonjunkturalną. Z drugiej strony realizacja tego prawa oznacza również koniec kapitalizmu, gdyż — według tego poglądu — cechą najbardziej istotną gospodarki kapitalistycznej jest to, że od prywatno-kapi-talistycznych ośrodków dyspozycyjnych zależy, czy robotnicy mogą znaleźć pracę czy też nie.

To nastawienie myślenia ekonomicznego na kwestję możliwie pełnego wykorzystania sił wytwórczych wywiera również wpływ na kategorje myślowe, któremi posługują się ekonomiści narodowo-socjalistyczni. Pojęcia subjektywnej użyteczności oraz wartości użytkowej, które tak duże znaczenie mają w ekonomji indywidualistycznej, w myśleniu ekonomistów narodowo-socjalistycznych nie grają większej roli. Natomiast podstawowego znaczenia nabiera tutaj koncepcja funkcji (Leistung), którą dana jednostka lub dana grupa spełnia w ramach całości społecznej. Zamiast hasła współzawodnictwa w dążeniu do zysku, którego zresztą narodowy socjalizm nie wyklucza, jest wysuwane hasło współzawodnictwa w zakresie możliwie pełnego realizowania swoich funk-cyj gospodarczych (Leistungswettbewerb).

Ta koncepcja funkcji (Leistung), jako podstawowej kategorji myślowej ekonomji narodowo-socjalistycznej, bardzo ściśle łączy się również z ideologją społeczną narodowego socjalizmu. Narodowy socjalizm zwalcza marksowską koncepcję społeczeństwa stanowego. Według myślicieli narodowo-socjalistycznych, w pojęciu klasy uwydatnia się nastawienie na myślenie raczej w kategorjach zjawisk bardziej zbliżonych do zagadnień konsumeji niż produkcji; w pojęciu zaś stanu przedewszystkiem nastawienie na myślenie w kategorjach tych usług, które dany człowiek lub dana grupa ludzi oddaje całości społecznej. Więź stanowa bowiem powstaje przedewszystkiem na tle pełnienia wspólnych funkcyj w ramach całości społecznej, funkcje te, nie zaś walka o podział produktu społecznego, decydują o uświęceniu organizacji stanowej. W tych koncepcjach bardzo jaskrawo występują wpływy, które na kształtowanie się ide-ologji społecznej narodowego socjalizmu wywarła wiedeńska szkoła socjologiczna Othmara Spanna.

Punktem wyjścia ekonomji indywidualistycznej jest poszczególna jednostka gospodarcza. Polityka gospodarcza może oddziaływać na kierunki rozwoju co najwyżej przez stwarzanie warunków, pchających dyspozycje prywatne w pożądanym kierunku. Punktem wyjścia myślenia ekonomistów narodowo-socjalistycznych jest naród jako pewna całość wyższego rzędu. Prywatne dążenie do zysku jest dopuszczalne, jednak winno być podporządkowane określonym przez odpowiednie autorytety celom ogólnonarodowym. Zasada ta musi dominować nad calem życiem gospodarczem; dążenie zaś do indywidualnych korzyści winno być podporządkowane dążeniu do korzyści ogólnej (Gemeinnutz geht vor Eigennutz). Stąd wynika wrogi stosunek narodowego socjalizmu do haseł liberalizmu gospodarczego, głoszonych przez kontynuatorów dawnej szkoły klasycznej.

Nie oznacza to jednak bynajmniej wrogiego stosunku do przedsiębiorczości prywatnej. Doktrynalnie narodowy socjalizm nie reprezentuje wcale tendencji etatystycznych. Odwrotnie, ideolodzy narodowego socjalizmu uważają, że gospodarstwo społeczne musi być terenem aktywności nie państwa, lecz prywatnych przedsiębiorców oraz organizacyj stanowych, z tern jednak zastrzeżeniem, że działalność tych prywatnych przedsiębiorców winna się odbywać w ramach dążeń do realizowania wielkich celów ogólno-narodowych. Stąd powstaje cały splot problemów, związanych z regulowaniem prywatnej działalności gospodarczej; są to tak zwane kwestje Marktordnung oraz Marktregulierung.

Stosunek do prywatnej inicjatywy przesądza również w dużym stopniu o stosunku do własności prywatnej. Narodowy socjalizm uznaje zasadę własności prywatnej, nie rozumie jej jednak w sensie absolutnego władztwa człowieka nad rzeczą. Własność zawiera w sobie pojęcie nietylko praw, lecz i obowiązków właściciela; stanowi o jego funkcji w życiu całości narodowej. Jeżeli właściciel nie spełnia tej funkcji lub spełnia ją źle, może być w imię zasady dobra ogólnego pozbawiony swojej własności. Właściciel nie jest absolutnym panem, lecz tylko lennikiem narodu Kon-