Magazyn6201

16

NARODOWY SOCJALIZM — NARUTOWICZ GABRJEL

cepcja własności prywatnej, głoszona przez narodowy socjalizm, jest więc naogół daleka od pojęć wytworzonych pod wpływem prawa rzymskiego; zbliża się natomiast do średniowiecznej doktryny kościelnej.

Bardzo ważnym elementem ideologji gospodarczej narodowego socjalizmu jest stosunek do zagadnienia procentu od kapitału. Od początku swego istnienia ruch naro-dowo-socjalistyczny głosi walkę z międzynarodowym kapitałem finansowym i bankowym. Chodzi tutaj przedewszystkiem o wyzwolenie życia gospodarczego Niemiec z pod ciężaru procentów oraz rat amortyzacyjnych od różnego rodzaju długów zagranicznych. Stąd wysunięte jeszcze swego czasu przez Gotfryda Federa hasło Brechung der Zinsknechtschaft. Niektórzy ekonomiści (np. Herald Braeu-t i n g a m) posuwali się tak daleko, że głosili etatyzację pewnych form kredytu przy usunięciu wogóle pobierania procentów. Po dojściu narodowego socjalizmu do władzy te skrajne projekty zostały odrzucone, stosunek jednak do kapitału bankowego i finansowego pozostaje w dalszym ciągu nieżyczliwy. Wiąże się to zarówno z kwestją długów międzynarodowych, jak i z głoszeniem przez partję haseł antysemickich. Poza tern pisarze narodowo-socjalistyczni naogół niechętnie ustosunkowują się do animowego kapitału, zrzeszonego w spółkach akcyjnych, natomiast bardzo wysoko szacują twórczą rolę operującego własnym kapitałem przedsiębiorcy, gdyż w tym ostatnim wypadku łatwiej jest ustalić personalną odpowiedzialność za właściwe z punktu widzenia interesów narodowych wykorzystanie tego kapitału.

Literatura: Braeułingam Herald; Wirtschaflssystem des Nalio-nalsozialismus. Berlin 1932. — Zygmunt Gawroński: Idea stanowości w hitleryzmie. „Przegląd Współczesny.¹* 1933. — Feder Gottfried: Das Programm der N. S.D.A. P. nnd setne weltanschaulichen Grundgedanken. Mdnchen 1934. — Tonie: Kampf gegen die Hochfinanz. Mdnchen 1934. — Hitler Adolf: Mein Kampf. XXXI. Auflage, Mdnchen 1933. — Hunke Heinrich: Grundziige der deutschen Volks- und Wehr-wirtschafl. Berlin 1938.

Stanisław Swianiewicz.

Narutowicz Gabrjel.

N., pierwszy Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, urodził się 30. III. 1865 w majątku rodzinnym Brewiki na Żmudzi. W 1883 ukończył niemieckie gimnazjum klasyczne w Lipa wie. Jesienią 1884 zapisał się na wydział fizyko-matematyczny uniwersytetu petersburskiego; zagrożony wszakże chorobą płuc zmuszony był wyjechać do Szwajcarj i, gdzie odbywał dalsze studja na politechnice w Zurychu. Posądzony przez poselstwo rosyjskie w Bernie

0    współudział w przygotowywaniu akcji te-rorystycznej N. odmówił wyjazdu na śledztwo do Rosji, skazując się tym sposobem na dolę emigranta. Posądzenia władz rosyjskich były niesłuszne, gdyż N. był przeciwnikiem akcji terorystycznej, którą uważał „za nieetyczną i nierycerską, niezgodną z duchem kultury polskiej" (Hołówko); był natomiast zwolennikiem ideologji powstańczej, czemu dał wyraz zapisując się także na wydział wojskowy politechniki. Po uzyskaniu w marcu 1891 dyplomu inżyniera N. pracował w St. Gallen, a później w Zurychu jako inżynier, kierownik, potem współwłaściciel, wreszcie właściciel wielkiego biura inżynierskiego. Z pośród licznych prac, które przyniosły N. sławę europejską, najpotężniejszem jego dziełem była budowa elektrowni Miihlenberg na rzece Aarze koło Berna. 12. XI. 1907 N. został mianowany profesorem budownictwa wodnego na politechnice w Zurychu. Podczas wojny N. pracował społecznie w założonym z inicjatywy Henryka Sienkiewicza i Antoniego Osuchowskiego komitecie polskim w Ve-vey, pod względem zaś politycznym opowiada! się za obozem Józefa Piłsudskiego

1    był do czasu jego ustąpienia ze służby czynnej skarbnikiem funduszów przesyłanych dla akcji legjonowej przez Polaków z Ameryki. Po odzyskaniu niepodległości został N. mianowany 23. VI. 1920 ministrem robót publicznych w gabinecie Władysława Grabskiego i zatrzymał tę tekę w następnych gabinetach Wincentego Witosa i Antoniego Ponikowskiego. Obok pracy nad odbudową kraju występował również na terenie czysto politycznym: w lutym 1922 jako delegat Rządu do Wilna celem przygotowania gruntu dla dokonania złączenia ziemi Wileńskiej z Polską, w kwietniu tegoż roku jako drugi delegat polski na konferencji w Genui. 28. VI. 1922 N. wszedł do gabinetu Artura Śliwińskiego jako minister spraw zagranicznych i pozostał na tem stanowisku w gabinecie Ju-ljana Nowaka do 9. XII. 1922. Kierując polityką zagraniczną Polski N. przeprawa-