Magazyn6601

50

NIEMCY

państwowych. Daje to 144,9 km kolei na 1 000 km² obszaru oraz 100,9 km na 100 000 mieszkańców. Specjalnie bogato wyposażone są okolice Berlina, Westfalja i Nadrenja Północna. Linje kolejowe uzupełnione są przez rzeki i kanały żeglugi wewnętrznej oraz sieć doskonałych dróg samochodowych. W 1938 drogi wodne żeglowne miały 7 654 km długości, a drogi bite 2x3 395 km długości; w tem drogi samochodowe pierwszej klasy 41 554 km, autostrady zaś 3 052 km. W 1938 było wozów ciężarowych 381 096, osobowych 1 305 608 i motocykli 1 582 872 (bez Austrji, Czech i Moraw}. Liczby te z roku na rok szybko rosną. Kraj zaopatrzony jest w liczne dobre porty morskie, pomiędzy którymi wyróżniają się Hamburg i Brema na morzu Północnem oraz Szczecin, Kilonja, Lubeka, Flensburg, Królewiec, Elbląg na morzu Bałtyckiem. Ogólny ruch statków oraz ich tonnaż wzrasta w ciągu ostatnich lat i osiągnął w roku 1936 liczby; 93 93² statki o pojemności 44 458 438 tonn, w tem 56684 statki (41 319000 t.) parowe i motorowe.

Ruch ten rozdzielał się jak następuje: Żegluga wewnętrzna (kabotaż) 63 580 st. 14 479 643 t. Żegluga z obcemi

portami Europy 27 320 „    17 486 143 „

Żegluga pozaeuropejska    3 032 „    12 492 652 „

Z powyższych liczb na największy port Rzeszy— Hamburg przypadały w 1936: 17 496 statki o pojemności 19015000 t., w tem na ruch zagraniczny: 1x912 statki — 16 143 000 t.

10. Oświata. Uczęszczanie do szkół jest obowiązkowe i niema prawie nieumiejących czytać i pisać. Szkolnictwo w 1937 przedstawiało się jak następuje:

Szkoły początkowe koedukacyjne	w Niemczech	5* 739	uczniów	7 758 3°7
	w Austrji	4 591	»*	822 857
Szkoły średnie koedukacyjne . . .	w Niemczech	1 563	■ »	272 365
	w Austrji	171	»*	64 042
Licea męskie..........	w Niemczech	1 526	M	465 652
Licea żeńskie..........	,,	756	uczennic	205 243
Wyższe uczelnie (Uniwersytety, Politechniki, Akademje, Konserwatorja		73	studentów	58 325
i t. p.)............	w Austrj.	6	M	14 818

W związku z rozwojem szkolnictwa stoi bardzo znaczna produkcja poligraficzna nakładowa, wyrażająca się w 1937 liczbą 24 796 różnych książek i broszur wydanych w języku niemieckim oraz 565 różnych wydawnictw w językach obcych. Głownem centrum przemysłu wydawniczego jest miasto Lipsk (Leipzig), gdzie się znajduje siedziba związku i giełda księgarzy niemieckich.

11. Finanse. Finanse Rzeszy wykazują szybki wzrost zadłużenia, ale są to długi prawie wyłącznie wewnętrzne. Wynosiły one w roku 1934 — 11 792,8 a 31 lipca 1938 — 22 936 miljonów marek niemieckich. Długi zagraniczne wynosiły w 1938 zaledwie S% ^wszy^stkich długów państwa i ulegają stopniowej amortyzacji. Sumy powyższe dotyczą wyłącznie finansów Rzeszy jako państwa, nie obejmują zaś zadłużenia poszczególnych krajów, prowincyj i gmin.

Przegląd powyższy nie jest obrazem chwilowej statyki w dynamice państwa, znajdującego się w fazie normalnego rozwoju, lecz raczej zdjęciem migawkowem szybko rosnącego mocarstwa, którego oblicze zmieniło się zasadniczo w ciągu kilku miesięcy, przez przyłączenie Austrji, Sudetów i okręgu Kłajpedzkiego oraz uzależnienie od siebie Czech w postaci protektoratu i do pewnego stopnia Słowaczyzny.

Jerzy Loth.

B. HISTORJA I SPRAWY POLITYCZNE.

I. Miemcy „krajem środka", 2. Formowanie się granic. 3. Imperjalizm władców a ekspansja plemienna. 4. Partykularyzm polityczny i obce wpływy. 5. Między Habsburgami a Hohenzollernami. 6. Cesarstwo Bismarcka i Wilhelma II. 7. Od Weimaru do Trzeciej Rzeszy.

1. Niemcy „krajem środka“. Mimo wielkich wkładów, jakiemi wzbogaciły Niemcy kulturę ludzkości, główne ich znaczenie leży w potężnem oddziaływaniu na kształtowanie się politycznych przeznaczeń Europy. Przyczyny tego leżą w dwu zwłaszcza czynnikach, które decydują o losach państw: położeniu geograficznem i charakterze narodu. Utarło się w odniesieniu do Niemiec określenie „kraju środka*' (Reich der Mitte). Istotnie, żaden z wielkich narodów nie posiada tak szerokiej powierzchni zetknięcia