Magazyn6701

61

NIEMCY

niemieckiej i ograniczono ich uprawnienia w szeregu dziedzin (ustawy norymberskie). Prasa i życie kulturalne zostały poddane kierownictwu państwa (t. zw. Izba Kultury Rzeszy). Dzięki forsownemu rozbudowaniu robót publicznych stopniało bezrobocie, po lityka gospodarcza rządu nastawiła się na reagraryzację kraju („zagrody dziedziczne" — Erbhófe) i zapewnienie mu samowystarczalności w dziedzinie surowców i wyżywienia, gospodarka prywatna została ścieśniona przerostem etatyzmu i interwencjonizmu. Zasadniczemi hasłami narodowego socjalizmu w polityce zagranicznej stało się „równouprawnienie" N. w gronie narodów, oraz skupienie w granicach Rzeszy całego narodu niemieckiego. Wroga ideologji międzynarodowej opuściła III Rzesza Ligę Narodów (14. X. 1933), przywróciła powszechną służbę wojskową (15. III. ^I935)> rozbudowując forsownie swoją silę zbrojną, dokonała remilitaryzacji neutralnej strefy nadreńskiej (7. III. 1936), zrywając przez to pakt lokarneński. W stosunku do sąsiadów podkreśla Hitler niejednokrotnie wrogie nastawienie III Rzeszy względem Rosji Sowieckiej, natomiast z Polską zawarł pakt o nieagresji (26. I. 1934). Plebiscyt w zagłębiu Saary przygniatającą większością głosów przywrócił ten kraj Rzeszy (13. I. 1935). Za jeden z zasadniczych punktów swego programu poczytywał Hitler przyłączenie Austrji. Pierwsza próba w drodze zamachu stanu hitlerowców austrjackich, którzy zamordowali kanclerza Dolfussa (25. VII. 1934), została udaremniona wskutek energicznego wystąpienia Włoch w obronie niezawisłości Austrji. Przyjaźń faszystowskiej Italji z naro-dowo-socjalistycznemi N. uległa zachwianiu i Mussolini zawarł z Francją i Anglją anty-niemiecki pakt w Stresie (kwiecień 1935). Wojna abisyńska, rozbijając to porozumienie, dała N. możność powtórnego zbliżenia do Włoch. Jesienią 1936 doszło do powstania t. zw. osi Berlin—Rzym, do której przyłączyła się Japonja. Trzy państwa obrały za oficjalną podstawę swej polityki zwalczanie wpływu kominternu. Najdonioślejszym stąd zyskiem dla N. stało się urzeczywistnienie ich programu przyłączenia (An-schlussu) Austrji. Mimo paktu z IX. VII. 1936, w którym Rzesza obowiązywała się nie oddziaływać na wewnętrzne sprawy au-strjackie, krzewiła się tam bujnie agitacja narodowo-socjalistyczna, podsycana z zewnątrz. 12 lutego 1938 wezwał Hitler kanclerza Schuschnigga do Berchtesgaden i zażądał zapewnienia narodowym socjalistom przeważnego udziału w rządach państwem. Gdy Schuschnigg usiłował urządzić plebiscyt za niepodległością Austrji, wojska niemieckie 12 marca bez oporu obsadziły Wiedeń. Przyłączenie Austrji przesądziło poniekąd o losach Czechosłowacji, której mniejszość niemiecka, zamieszkująca Sudety, wystąpiła z żądaniem daleko sięgającej autonomji te-rytorjalnej (punkty Karlsbadzkie) i dostosowania polityki zagranicznej państwa do programu narodowo-socjalistycznego (zerwanie sojuszu z Sowietami). We wrześniu 1938 Rzesza skoncentrowała nad granicami Czechosłowacji znaczne siły wojskowe, w Sudetach zaś wzmogły się krwawe zaburzenia. Wskutek interwencji Anglji i Francji rząd praski skapitulował. Układ 4 wielkich mocarstw w Monachjum (29. IX. 1938) przyznał N. żądane przez nich tery-torja, które one przy przeprowadzeniu deli-mitacji znacznie rozszerzyły. Czechosłowacja znalazła się w obrębie politycznej, gospodarczej i komunikacyjnej zależności od N., które przez korytarz karpatoruski zyskały możność zapowiedzianej zdawna ekspansji na wschód, równocześnie zaś stały się dominującą potęgą w basenie naddunajskim. utwierdzając swój wpływ na Węgrzech, sięgając do Jugosławji i Rumunji. Stosunki z Francją polepszyły się, czego wy razem stał się pakt przyjaźni z 5. XII. 1938. Natomiast z Anglją, po początkowej wymianie serdecznych zapewnień, wywiązał się stan silnego napięcia wskutek wzmożonej akcji antyżydowskiej w Rzeszy, podjęcia przez N. zbrojeń morskich wbrew paktowi z Londynem z 18. VT. 1935 oraz coraz natarczywszych żądań zwrotu ko-lonij. Stanowisko Anglji poparły energicznie St. Zjednoczone A. P., tak że N. znalazły się w obliczu wzrastającej solidarności świata anglo-saskiego, który prowadząc w energicznem tempie zbrojenia, zwalcza równocześnie III Rzeszę na polu gospo-darczem.

Literatura: Brandenburg: Von Bismarck zum Weltknege. Berlin 1924. — Gieaebrecht: Geschichte der deutschen Kaiser-zeit. Braunachweig 1866—58. — Łamprecht: Deutsche Geschichte. Berlin 1891—96. — LichŁemberger: UAllemagne noubtlle. Parts 1936. — Rank*: Deutsche Geschichte im Zeht-alter der Beformation., Berlin 1839—47. — Rit ter: Deutsche Geschichte im Zeitalter der Gegenreformatton und des dreissig-