Magazyn67701

363

POLITYKA GOSPODARCZA

się dla gospodarstw konsumcyjnych w naj-lepszem wyzyskaniu swego dochodu pieniężnego dla zaspokojenia potrzeb, dla gospodarstw zaś produkcyjnych — w osiągnięciu maksymalnego zysku, obliczanego zapo-mocą cen pieniężnych. W tern dążeniu do zysku każde gospodarstwo produkcyjne, czyli przedsiębiorstwo, może stosować różne sposoby maksymalizacji zysku, zależnie od tego, jaki okres czasu obejmuje tą swą dążnością i działaniem, oraz jakie są warunki osobiste, wewnętrzne i zewnętrzne jego działania. Może ono różnie ustalać ceny, rozmiary produkcji, koszty, jakość towaru, metody techniczne, starać się o nadanie swym towarom charakteru specyficznego w oczach klientów i t. p. Owo stosowanie różnych tych metod i sposobów stanowi politykę gospodarczą przedsiębiorców. — Ponieważ cel tej polityki jest zobjektywizowany, warunki zaś jej prowadzenia również mogą być objektywnie ustalone z uwzględnieniem pewnych indywidualnych odchyleń, które można też ująć w pewne typy, przeto może istnieć nauka o polityce gospodarczej przedsiębiorstw, rozpatrująca w ogólnych zarysach środki i sposoby, zapewniające osiąganie maksymalnej rentowności przedsiębiorstwom. Jest to t. zw. ekonomja prywatna, czyli nauka o organizacji, administracji i technice gospodarczej (po niemiecku: Privatuirtschaftslehre, lub Wirtschaft-liche Bełriebsłehre — po angielsku: Busi-ness-Administration — po francusku: Sciences commerciales). Jest to nauka praktyczna, stosowana, techniczna. Charakter jej naukowy i przedmiot są odmienne od ekonomiki. Odmienne jest też jej nastawienie metodologiczne i psychiczne, bo dochód prywatny nie zawsze się pokrywa z dochodem społecznym. Zazwyczaj jednak zalicza się ją do nauk ekonomicznych w szerszeni znaczeniu tego słowa, narówni ze statystyką i g^eografją gospodarczą, podczas gdy do nauk ekonomicznych w węższem znaczeniu zalicza się tylko ekonomikę z historją dok tryn ekonomicznych, skarbowość i historję gospodarczą. Dzieje się to z tego powodu, że ekonomika, wychodząc przy badaniu dochodu społecznego od obserwacji działania jednostek, zastanawiać się musi nad szeregiem zagadnień, związanych z dochodami indywidualnemi i rozwiązywać je. Stąd pojęcia i twierdzenia, przez nią wypracowane, służą za podstawę do badań nauki o organizacji, administracji i technice gospodarczej, która posiada w stosunku do niej charakter nauki stosowanej. Odwrotnie zaś niektóre działy tej ostatniej służyć mogą za podstawę dla uogólnień ekonomiki, stanowiąc dla niej naukę pomocniczą. — Część tej nowej nauki, tycząca się gospodarstw rolnych, powstała już dawniej, w pierwszej połowie w. XIX i nosiła nazwę nauki administracji rolniczej. Obecnie zajmujący się tą nauką nazywają ją chętniej ekonomją rolniczą, włączając do niej także zagadnienia ekonomiki szczegółowej rolnictwa, oraz starając się temu konglomeratowi nadać charakter odrębnej nauki ze względu na rzekome specyficzne cechy zjawisk gospodarczych, występujących w rolnictwie. Usiłowania te chybiają celu: konglomerat dwu nauk pozostaje zawsze konglomeratem i jedna z jego części, albo techniczna albo ekonomiczna, musi cierpieć na tern wobec trudności skupienia w jednej osobie dostatecznego przygotowania naukowego z zakresu dwu tak odmiennych nauk. — Działy znów omawianej nauki, tyczące się przedsiębiorstw przemysłowych, handlowych, transportowych i ubezpieczeniowych, które się rozwinęły właściwie dopiero z końcem w. XIX, zaczyna się obecnie w Polsce coraz powszechniej nazywać nauką organizacji i techniki przedsiębiorstw. — Najstarszą część tej nauki, bo powstałą już w w. XVI, stanowi n a-uka księgowości. Podaje nam ona metody rachunkowego przedstawiania rezultatów gospodarowania, obliczania majątku i dochodu prywatnego. W tym charakterze, operując pojęciami i twierdzeniami ekonomiki, jest ona również z istoty rzeczy nauką ekonomiczną w szerszem znaczeniu tego terminu, praktyczną i stosowaną, a równocześnie pomocniczą, dostarcza bowiem ze swej strony ekonomice, podobnie jak statystyka, metod i materjału do badania jej zagadnieii.

2. Polityka gospodarcza społeczeństw. Zupełnie inaczej ma się rzecz z polityką gospodarczą społeczeństw, wyrażającą się w polityce gospodarczej różnych ich orga-nizacyj, przedewszystkiem państw. Polityka gospodarcza państwowa nie może mieć zobjektywizowanego celu, któryby można uważać za stały i nie podlegający dyskusji, niezmienny z punktu widzenia społecznego.