Magazyn6Q101

493

POLSKA

izby połączone wbrew grupie Wyzwolenia, która domagała się plebiscytu, i wbrew pozostałym stronnictwom lewicowym, które pragnęły wzorem amerykańskim wprowadzić odrębne zgromadzenie elektorów. Prezydentowi nie przyznano prawa veto ustawodawczego i ograniczono rolę jego do czynności reprezentacyjnych. Oparta na tych zasadach konstytucja została uchwalona w trzeciem czytaniu 17. III. 1921. Była ona wynikiem kompromisu pomiędzy hasłami i dążeniami stronnictw prawicowych i lewicowych, wzorowała się na konstytucji francuskiej z 1875 wprowadzając wszakże w punktach istotnych zmiany niekoniecznie szczęśliwe i w rezultacie dała Polsce, jak to wykazały doświadczenia lat najbliższych, ustrój najzupełniej nieprzystosowany do trudnych warunków życia polskiego.

10. Plebiscyty i ustalanie granic. Wielkie mocarstwa ustaliły zachodnie granice Polski nie odrazu w formie definitywnej, gdyż

0    losie Warmji, Mazurów (część południowa Prus Wschodnich, obejmująca terytorja Olsztyna i Olecka), Śląska Górnego i Śląska Cieszyńskiego rozstrzygnąć miały plebiscyty. Plebiscyt na Mazowszu Pruskiem odbył się w możliwie najniekorzystniejszej chwili, bo w okresie klęsk polskich, n. VII. 1920 i dał wyniki fatalne. Na 371 189 głosów na Niemcy padło 363 209, na Polskę zaledwie 7 980. Plebiscyt na Śląsku Cieszyńskim nie odbył się, gdyż na konferencji w Spa Polska zgodziła się 10. Vł I. 1920 oddać spór z Czechami o Cieszyn, Spisz

1    Orawę pod rozstrzygnięcie mocarstw. Sprawę przekazano Radzie Ambasadorów, która 28. VII. 1920 wydała orzeczenie, idące prawie całkowicie po linji żądań czeskich. Polska otrzymała tylko powiat bielski, wschodni skrawek frysztackiego i wschodnią część cieszyńskiego wraz z miastem Cieszynem, stacja kolejowa Cieszyn została wszakże przyznana Czechom. Także Spisz i Orawa zostały podzielone w taki sposób, że większe ich części przypadły Czechom.

Plebiscyt na Górnym Śląsku odbył się 20. III. 1921. Niemcy prowadzili nieprze-bierającą w środkach kampanję mającą na celu z jednej strony wykazać, że bez posiadania całego Śląska nie będą w stanie płacić państwom zachodnim odszkodowań wojennych, z drugiej zaś strony niesłychanym terorem zmusić ludność śląską do uległości.

Teror ten wywołał powstania śląskie, pierwsze wybuchło w sierpniu 1919, drugie w sierpniu 1920. W rezultacie drugiego powstania rozwiązana została niemiecka Sicherheitspolizei, w skrócie zwana Sipo, jedno z głównych narzędzi teroru, a utworzona w jej miejsce Abstimmungspolizei, zwana Apo, złożona z urodzonych na Śląsku Polaków i Niemców. O nastrojach ludności świadczyły już przeprowadzone przez komisarza Rzeszy dla Górnego Śląska Hórsinga w dniu 9. XI. 1919 wybory samorządowe. Na 11 255 radnych miejskich i gminnych wybrano 6882 Polaków. Plebiscyt wszakże przy udziale 192 408 „emigrantów" t. zn. Niemców, mieszkających stałe w Rzeszy, a pochodzących tylko ze Śląska, lecz z krajem niezwiązanych, dał wyniki gorsze; głosowano gminami, na 1 474 gmin za Polską opowiedziało się 682 t. j. 46,3%, za Niemcami 792. Wobec takich wyników Niemcy wysunęli tezę o niepodzielności Śląska, domagając się przyłączenia go w całości do Niemiec. Przeciwko temu oponowali Polacy żądając wschodniej części Śląska. Polski komisarz plebiscytowy, z wielką enetgja i znajomością rzeczy kierujący akcją plebiscytową, Wojciech Korfanty wykreślił linję podziału, biegnącą wzdłuż Odry aż powyżej Koźla, a stąd na północo-wschód między Strzelcami a Ole-śnem do granicy polskiej. Linję tę nazwano linją Korfantego. Życzliwe wobec Niemiec stanowisko Anglji wzbudziło obawy, że cały okrąg przemysłowy przypadnie Niemcom, a tylko dwa powiaty rolnicze pszczyński i rybnicki zostaną przyłączone do Polski. Wobec tego działająca od dłuższego czasu na Śląsku Polska Organizacja Wojskowa zorganizowała trzecie powstanie śląskie, które wybuchło 3. V. 1921. Korfanty na żądanie przedstawiciela P. O. W. Michała Grażyńskiego złożywszy urząd komisarza wydał odezwę, popierającą powstanie. Różnica poglądów pomiędzy powstańcami a Korfantym polegała na tem, że powstańcy istotnie dążyli do zbrojnego opanowania całej wschodniej części Śląska wraz z Opolem, Korfanty zaś uważał powstanie tylko za zbrojną demonstrację. Ostatecznie przy interwencji rządu polskiego walki między powstańcami a Niemcami zakończyły się w drugiej połowie czerwca, a polsko-niemiecki spor o Śląsk przeniósł się do Paryża i Londynu i zmienił się w istny poje-