maistre o papiezu004401

44

Słowem od zarania chrześcianizmu, aż do naszych czasów, nie znajdziemy śladu, aby się zmieniło przekonanie i obyczaj w tym względzie. Papieże zawsze uważali się za najwyższych naczelników kościoła i zawsze odpowiednią piastowali \yładzę.

h .1

A.    ₄. i ■    , . «,. . .., .    7/

¹    ‘_{t    A    1>V}    ,    _ł    i(^

Rozdział    VIII.

|| J|_f j    ♦ ^.'li .    4#śl 2Ł

ŚWIADECTWO JAKSEN1STÓW. — PRZYTOCZENIE OPINII

*

PASKALA I UWAGI NAD    WAŻNOŚCIĄ    NIEKTÓRYCH ZDAŃ.

*    *“

"Nr X li

■ / id£f| ⁴ V, ¹¹    ił

Ten szereg zdań, jakich tylko sam kwiat tu przedstawiam, jest zaiste dostatecznym do przekonania każdego: wszakże bar-dzićj jeszcze uderzającem jest ogólne uczucie, ogarniające nas śród uważnego zastanowienia się nad dziejami kościoła. Czuje się wtedy, jeżeli wolno mi się lak wyrazić, czuje się pewien rodzaj rzeczywistej obecności papieża we wszystkich obszarach chrześciań-skiego świata. Jest wszędy, ma udział we wszyslkićm, spogląda na Wszystko, ze wszech stron, tak jak i na niego ze wszech stron się oglądają, Paskal bardzo właściwie określił to uczucie: „Czćm jest papież, nie trzeba sądzić z kilku słów ojców kościoła, ale z całych dziejów tegoż kościoła i z świadectw ogólnych ojców i kanonów które oni ułożyli. Papież jest pierwszym. Któż inny powszechnie jest znanym? Któż inny przez wszystkich jest uznanym, kto inny ma władzę wpływać na całe ciało i ożywiać len główny pień, który zasila wszystkie gałęzie życiem i prawdą 1)?“

Paskal ma wielką słuszność, że dodaje: „Jest to ważne prawidło 2).“ W rzecźy samej nic nie ma ważniejszego, nad sąd czerpany nie z pojedynczego i wątpliwego zdarzenia, albo wyrażenia, ale z ogółu wypadków^r; nie z takiego, lub innego okresu, jaki się pisarzowi z pióra wyśliznął, ale z całości dzieła i ducha w^r niem panującego.

Kie trzeba nadto tracić z oczu tej wielkiej zasady, którą zbyt często się w tym przedmiocie zapominać zwykło, acz istniała po wszystkie czasy i po wszystkich miejscach, że nie powinno być przy-jętem świadectwo czfowieka bez względu na jego zasługi od chwiliy w której byłby podejrzanym o wpływ jakiejkolwiek namiętności mogącej go oszukać. Prawa wyłączają sędziego lnb świadka który im się

1)

2)

Pensćes de Pascal. Paris, ltenouard, 1803, iti Svo tom. II, 2e partie. art. XVII, et XCI1 et XCII1, str, 228.

Tamże art. XVII et XCI1I.

*