maistre o papiezu009101

91

ro „to pisałem własnoręcznie, “ chociaż pisywał do tjch , którzy go dokładnie znali i z k tarem i był całe życie w stosunkach. Używa nawet tej formuły gdy udziela przyjacielowi swemu Philemo nowi list polecający, a w którym tyle jest wdzięku i miłości, a nikt niezaprzeczy, iżby ktokolwiek lepiej mógł znać pismo przyjaciela nad Philemona.

Drugi list do Tessalończyków, przedstawia dowód więcćj jeszcze potwierdzający, który dowolnie tak przełożyli francuzi: „pozdrawiam was, moją własną ręką, ja Paweł: jest to potwierdzający znak we wszystkich listach moich, i tak list mój podpisuję i stwierdzam. “ (Snlutnlio men mu nu Pauli, ęuod est signum in om ni epistoła. Thesal. //. 3, 17). Tłomaczenie to jest fałszywe, albowiem dawałoby się domniemywać, iż Sty Paweł podpisy wał swoje listy, tak jak my je podpisujemy. Myśl Sgo Pawła była następująca. — Pozdrowienie dopisane, jest dołożone moją własną ręką: po tern poznawać macie moje listy, albowiem ja zawsze tak piszę.

Następnie Sty Paweł dopisywał zawsze tę formułę która kończy każdy z .lego listów. „Niechaj łaska Pana naszego Jezusa Chrystusa będzie z Wami “ lak jak i my kiedy używamy obcej ręki do napisania listu, domieszczamy własnoręcznie: „Mam zaszczyt zostawać uniżonym i t. d. “ Widzimy przeto iż większą wagę przywiezywano do znaku i do pieczęci, jak do pisma i podpisu, który lak niedostateczne nosił cechy prawności, iż urząd niepo-przestawał na porównaniu pisma dla zatwierdzenia własnoręczności, ale żądał zeznania świadków obecnych napisaniu i podpisowi. *

Z tego nieładu jaki w ręcznych pismach dał się dostrzegać, z lego braku moralnej delikatności i poszanowania dla pism cudzych, wyradzała się łatwość, a tern samem i niesłychana pokusa do fałszowania takowych.

Sama zaś materyałna strona pisma podnosiła tę łatwość do wysokiego stopnia. Boć jeżeli pisano ną tabliczkach woskiem powleczonych, trzeba było tylko obrócić rylec 1), aby' mazać, zmieniać i podstawiać bezkarnie co innego. Gorzej jeszcze było, jeżeli pisywano na skórze (in membranis) bo łatwiej wyskrobać albo po-przekreślać. Cóż bardziej znanego Antykwaryuszom, jak owe nieszczęśliwe palimpsesty, których sfałszowanie dziś nas jeszcze zasmuca, gdy dostrzegamy arcydzieła starożytne zamazane i zniszczone, a napisane w ich miejsce legendy, lub domowe rachunki.

Sztuka drukarska uczyniła dziś niepodobnćm, fałszowanie tych ważnych aktów, które tyle obchodzą narody i ich władze; a nawet i w aktach prywatnych, sztuka fałszerzy ogranicza się na je-

n

1) Saepe styluni ycrtas. (Hor.).