maistre o papiezu015801

158

go prawa i po prostu dla tego zmieniali cesarzów, ze nie byli z nich zadowoleni. Czy i w początkach XV wieku nie widzimy Wacfawa prawnie usuniętego od tronu, jako niedbałego, nieużytecznego, marnotrawnego i niegodnego ? 1) A nawet jeżeli pominiemy wybieralność, która jak powiedziałem, dopiero daje wiecćj otuchy przeciwnikom wfadzy, jeszcze nie rozstrzygnęliśmy pytania, czy panujący nigdy i za żadną sprawę sądzonym być nie może, kiedy ten sam wiek widział" oprócz Wacławo, dwóch królów angielskich, Edwarda II i Ryszarda II, Papieża Jana XXIII złożonych zgodności, sądzonych i potępionych z wszelkiemi formalnościami sądo-wemi, kiedy nawet rejenlka królestwa węgierskiego na śmierć była skazaną 2k

Żadna naczelna władza nie może się uchylić od pewnćj op-pozycyi, a siła ta odporna może zmieniać nazwę, rozciągłość władzy i połączenie swoje, ale zawsze istnieć musi.

Jeżeli opór wywoła rozlew kroi, jest to nieszczęście podobne do klęsk powodzi i pożogi, które nie dowodzą przecież potrzeby zniesienia ognia i wody.

Nie zasługujeź to na uwagę, że ścieranie się dwóch potęg, zwane tak błędnie wojną cesarstwa niemieckiego i duchownćj władzy, nigdy nie przeszło za granicę Włoch i Niemiec, przynajmniej w swych wielkich skutkach, jakiem! są obalenie i zmiana naczelnictwa? Zaiste wielu było niegdyś wyklętych monarchów, ale jakież w istocie były skutki tych uroczystych sądów? Panujący usłuchał, albo udawał że słucha, wstrzymywał się nateraz od wojny, oddalał dla łoi my nałożnicę, niekiedy naw^?et żona wracała do praw swoich. Przyjazne mocarstwa, znakomite i umiarkowane osoby podejmowały pośrednictwo i Papież z kolei, jeżeli był zbyt surowy, albo popędliwy, dawał ucho mądrym przełożeniom. Gdzież są owi królowie francuzcy, hiszpańscy, angielscy, szwedzcy, duńscy, złożeni rzeczywiście z tronu przez Papie-źów ? wszystko się kończy na groźbach i układach, i łatwo byłoby przytoczyć przykłady, gdzie Papieże stali się ofiarą swojćj łatwowierności. Prawdziwo walka miała zawsze miejsce we Włoszech i Niemczech. Dla czego? bo okoliczności polityczne stanowiły wszystko, nic zaś religia. Wszystkie rozdwoienia, wszystko złe wynikało z władzy żle ugruntowanej, albo z niewiadomości głównych zasad. Monarcha wybieralny używa zawsze praw słu-

1)    Te przymiotniki były jeszcze zbyt słabe dla siepacza S. Jana Nepo-mucyna: ale gdyby podówczas Papież był miał moc zastraszenia YVa-cława, ten byłby umarł nakoniec, i umarł mnićj winnym.

2)    Jest to uwaga Woltera. Esai sur les moeurs en Tom II, Rozd. LXVI i LXXXV.