maistre o papiezu029901

299

299

środkowały się były w lobie i pierwszy z twoich cesarzów zbierając je w jeden punkt świetny, uprawnił je w Panteonie. Świątynia wszystkich Bogów podniosła się w twych mlirach, i jako jedyny

z wszystkich owych wielkich pomników, trwa dotąd w całości. Cała potęga Chrześciańskich cesarzy, cała gorliwość, cały zapał, a nawet jeżeli chcemy, cały wstręt Chrześcian połączyły się i przeciwko świątyniom twoim pogańskim. Teodozyusz dał hasło, a wszystkie le wspaniałe runęły budowle. Napróźno najszczytniejsze piękności architektury zdawały się błagać o przebaczenie dla tych zadziwiających budynków, napróżno ich trwałość nużyła ramiona burzących, tak dalece, że świątynie Apamei i Aleksandryi taranami używanemi w wojnach, podczas oblężenia, rozsadzać było potrzeba. Nic nie mogło się oprzeć ogólnej zagładzie, jeden Panteon ocalał. Pewien wielki nieprzyjaciel wiary opisując te fakla, oświadcza, że nie wie jakim zbiegiem szczęśliwych okoliczności Panteon zachowanym został aż do chwili, gdzie w pierwszych latach VII wieku jeden z Papieży poświęcił go wszystkim świętym 1). Ah! zapewne, ii nie wiedział o tern, ale my, jakże moglibyśmy nie wiedzieć, że stolica pogaństwa przeznaczoną była stać się stolicą Cbrześciani-zmu, i świątynia, która w tym mieście łączyła wszystkie siły bałwochwalstwa, powinna była łączyć później wszystkie światła wiary. Wszyscy święci w miejscu wszystkich Bogów! cóż za nieoceniony przedmiot głębokich filozoficznych i religijnych rozmyślań. W Panteonie to pogaństwo jest sprostowane i przyprowadzone do pierwiastkowego zarysu Bożego, którego tylko wyobrażało przeczenie i zwichnięcie. Imię Boskie jest wyłączne i niepodzielne: a przecież jest onego rozwój i rozgałęzienie, tak, iż moglibyśmy powiedzieć, że jest więcej Bogów i w niebie i na ziemi. Sąto wyższe duchy, lepsze utwory, ludzie ubóstwieni; Bogami Chrześciaństwa są święci. Około Boga zgromadzają się ci wszyscy Bogowie, ażeby mu służyć, wedle stanowiska i kolei, jakie im są naznaczone.

O cudowne widzenie, godne tego, który nam je zgotował, przysposobione jedynie dla tych, którzy Boga podziwiać z wdzięcznością umieją!

Piotr swojemi pełnenii znaczenia kluczami, zastąpił klucze starego Janusa 2). Jest on pit&Wśzyjn wszędzie i wszyscy święci do-o za nim postępują. Bóg nieprawości 3) Plulus ustępuje miejsca

1) Gibbon Histoire de dćcaJfeqce j^Ł. d. Tom VII Rozd. XXVIII nota 34

in 8o str. 368.

I

Et clavem ostendens, haec, ait, arma gero.

2) Praesideo foribus, coelestis Janitor aulae.

(Ovid. Fast. I. 125, 139, 254).

3) Mammona iniquitatis. (Luc. XVI, 9).