Tfoinacze nowego testamentu wydanego w Mons, zwracają w przedmowie uwagę czytelnika, źe języki nowoczesne są bez porównania jaśniejsze i lepiej rzecz malujące, aniżeli starożytne 1J.
To jest rzeczą niezaprzeczoną. Nie mówię tu już o językach wschodnich, które się z samych Zagadkowych wyrażeń składają, ale greczyzna i łacina sama, usprawiedliwiają słuszność powyższego spostrzeżenia; Ztąd też wypływa, iż pismo nowoczesne jest jaśniejsze i więcej od starożytnego kształtne. Nie twierdzę wcale, aby każdy człowiek nie miał właściwego sobie pisma, ale to pewna, że różnica między kształtami liter nie była tak widoczną, bo wszystkie ówczesne pisma zbliżały się mniej więcej do kształtów pisma lapidarnego, które nieulegają zmianie. Go więc w piśmie nazywamy charakterem, to coś, co rozróżnia pisma jak i fizyognomie, było mniej wy-datnem, a razem i mniej uderzającem w starożytności jak za naszych czasów. Wówczas odbierając list od najbliższego przyjaciela, nikt nie mógł być pewnym z samego pisma, czyli takowy istotnie przez niego był pisanym. Stąd owa ważność pieczęci, mająca wriecćj znaczenia jak podpis własnoręczny 2), którego nawet nie kładziono na końcu listów. Łacinnik mówiąc: Signaci lilteras chciał przez to rozumieć, że wycisnął swą pieczęć: dziś toż samo wyrażenie oznacza, iż położyliśmy imię nasze, i tern stwierdziliśmy rzeczywistość pisma 3). •* '
• Z tćj wyższości pieczęci nad podpisem, wy rodził się zwyczaj który nam dziś tak niepodobny dc prawdy się zdaje, pisania listów w imieniu osoby nieobecnćj, która o tern wcale nie wiedziała. Dość było mieć pieczęć tej osoby, a przyjaźń powierzała ją bez trudności; jak tego mnóstwo przykładów mamy w Cyceronie 4). Nieraz w listach jego znajdujemy dodatek: Pisałem to własnoręcznie ó), jakby ten dodatek był niezbędnym, iżby już o tem najbliższy jego przyjaciel nie powątpiewał. W innćm miejscu odzywa się do tegoż przyjaciela: Zdawało mi się w liście twoim rozpo-
1) Mons u Migeofa; Rouen u Viret’a 1673 in 8. Avert. str. 111.
2) Nosce signum. Plaut. Bacch. IV, 6, 19, IV 9, 62. w Dramacie nie mówi się wcaie: Rozpoznaj podpis ałe rozpoznaj znak, to jest pieczęć.
3) Język francuzki, tak godny zastanowienia, przez zadziwiającą właściwość wyrażeń, utworzył wyraz cacliet od słowa caclicr (kryć) bo pieczątka ma za cel ukryć pismo, nie zaś być jego rzeczywistości dowodem, jak to było u starożytnych.
4) Tu relim et Basilio, et quibus praeterea yidcbitur etiam Servi-tio eonscribas ut tibi yidetur, meo nomine. (Ad Att. XI. 5. XII. 19). Quod litteras quibus putas opus esse curas dandas, facis commode. (Ibid. XI. 7. Item XI 8, 12 i t. d.).
5) Hoc manu mea (XIII, 28 etc).
12
I