FizykaII08801

83

geco, posuniemy smyczkiem' natartym kalafonią, prostopadle po jej brzegu z pewnym naciskiem, powstaną w nićj drgania poprzeczne, wydające odpowiedni dźwięk, a suchy czysty piasek kwarcowy, posypany na nią przed tern w małej iiości, podskakując regularnie do góry, gromadzi się spiesznie w miejscach spokojnych, czyli w miejscach najsłabszego ruchu i układa tamże w rozmaite linie, nazwane figurami dźwięku Chladniego, który je pierwszy uważał. ¹) Są to linie węzłowe, dzielące płytę na pewne grupy drgających części, które równocześnie wykonują wręcz przeciwne oscylacye. Linie te powstają wskutek inter-ferencyi fal, wywołanych smyczkiem, z falami od brzegów tafel odbitemu. Dlatego tafle rozmaitego kształtu, zupełnie jedna-' kowo przytrzymane i smyczkiem wstrząsane, okazują różne figury dźwięku, co także czyni ta sama tafla, jeśli zmienimy sposób użycia smyczka lub miejsce wstrząśnienia jej tymże, albo gdy ją w innym punkcie lub w kilku naraz przytrzymamy. Do łatwego wywoływania tych drgań w taflach, szczególnie większych, używa się rodzaju kleszczów stolarskich, czyli tak zwąnego ści-skadła, które się mocno przyśrubowuje do wieka stołu zapomo-cą dolnćj śruby r. (Fig. 30 na nast. str). Tafla umieszcza się pomiędzy wałkiem a i śrubą ń, których końce, mające ją trzymać, są korkiem lub skórką wysłane. Utwierdziwszy ją należycie zapomocą tej śruby ń, wywołuje się w niej drgania smyczkiem, prowadząc go prostopadle z naciskiem po jej brzegu, zawsze w tćm sainćm miejscu tyle kroć razy, póki wszystkie ziarnka piasku nie zbiorą się na niej w odpowiednią figurę dźwięku. Chcąc otrzymać ostre figury, rożdziela się piasek po tafli jednostajnie. Me należy go zaś tam za wiele sypać, gdyż inaczej po-jedyńcze linie za szerokie wypadną, a figura dokładną nie będzie. Doświadczenie uczy też, że drgania, niższym tonom odpo_r Wiednie, łatwićj się wywołuje przez powolne a silniejsze, drgania zaś, wydające wyższe tony, przez prędkie a słabsze pocieranie smyczkiem. Ponieważ linie węzłowe rozgraniczają części, zostające równocześnie w przeciwnych drganiach, więc figura z nich utworzona dzieli w ogólności taflę na parzystą ilość czę ści, albowiem przeciwne, drgania pojawiają się zawsze parami.

1

Chladni, Entdecliungen zur Theorie des Klanges, Leipzig 178<.