FizykaII12801

123

równowagi nierównie znaczniej, niżeli cząstki ciał mniejszej sprężystości. Wielki dzwon daje dla tego mocniejszy głos, niż mały dzwonek; wystrzał z działa silniejszy huk, niż strzał z pistoletu lub klucza, ho w pierwszych przypadkach większa, w drugich zaś mniejsza masa powietrza bywa wstrząśnięta i w drganie przechodzi.

Co się tyczy żywiołu, przewodzącego dźwięki, wiemy dalćj z doświadczenia, że głos jest mocniejszy, jeśli przewodnik jego jest gęstszy. Każde narzędzie muzyczne-jest nierównie głośniejsze w zimnej izbie, niż w ciepłćj. W nocy słychać głos dalćj, niżeli we dnie, bo nie tylko atmosfera w nocy jest zimniejsza i więcej jednostajnie ogrzana, niż po wschodzie słońca, zatem powietrze gęstsze, ale także większa cisza panuje w nocy, niż we dnie. Różnica ta szczególnie w strefie gorącej baidzo mocno czuć się daje. Strzał pistoletowy wydaje w dolinach mocny huk, szczególnie między stromemi skałami, od których się odbija i moc pierwotnego głosu powiększa, na górach zaś wysokich jest on tak słaby, jak trzask z batoga. Głos dzwonka w powietrzu zgęszczonem w dzwonie nurkowym jest bardzo donośny; ną wy-, sokich zaś górach, chcąc mówić do drugiego, potrzeba się do niego zbliżyć na parę stóp, inaczćj dla słabości głosu nie usłyszy on mówiącego, chociaż tenże wysilać się będzie. Kiedy powietrze jest bliskie przesycenia parą, tudzież w zimie podczas mocnego mrozu, zawsze głos ludzi i zwierząt, huk dział, bicie w dzwony i każdą wrzawę słychać w znaczniejszej odległości, niżeli w przeciwnych okolicznościach. Także głos, przychodzący do acha przez same ciała, stałe jest mocniejszy od głosu, który dostaje się do niego powietrzem. O przyczynie tego jeszcze na innem miejscu będzie mowa.

Dźwięczność głosu, czyli barwa tonów (timbre), jest ta ich właściwość, która sprawia, że dwa głosy lub tony, wydane z dwóch różnych narzędzi, pomimo jednakowej wysokości i natężenia można zawsze najdokładniej rozróżnić. Tak np. głos fletu różni się bardzo od głosu oboju, głos rogu od głosu base-tli i t. d., podobnie jak głosy ludzkie rozmaitą dźwięczność stosownie do osoby, wieku i płci posiadają.

Na czem ta różnica dźwięczności głosu polega, trudno dziś z pewnością odpowiedzieć. Najprawdopodobnićj zależy ona od