FizykaII14101

136 ■

w której / wystawia długość kawałka drgającej strony, P ciężar, którym ona naciągnięta, a poprzeczne przecięcie, s zaś gatunkowy jej ciężar, zatem as ciężar jednostki jej długości.

Do monoltordu używa się zwykle stron metalowych, raz dla tego, że łatwiej mieć je z metalu w pożądanej doskonałości, niż z innych materyałów, tudzież z tej także przyczyny, iż pierwsze przy równem napięciu nie tak łatwo doznają zmian wskutek wpływów zewnętrznych, jak np. wilgoci. Jeśli jednak nie są one bardzo cienkie i zupełnie giętkie, wówczas do obliczeń w mowie będących należy używać dokładniejszego wzoru Seebecka, wktó-rym także sztywność stron jest należycie uwzględniona.

Scheibler *) używał innego jeszcze sposobu do wynalezienia liczby drgań, każdemu tonowi odpowiednich, lecz o tern niżej.

§ 26. Skala muzyczna i przestanki. Na rozmaitych instrumentach można ten sam ton najrozmaitszemi sposobami wywoływać. Chociaż barwa dźwięku jego znacznie się różni w takich razach, zawsze jednak wysokość tonu jest jednakowa, gdyż obliczenie ilości drgań w 1" daje tę samą liczbę, czy go widełki stanowe, czy' piszczałka, czy strona, czy nareszcie syrena wydaje. Z tego wynika pierwsze prawo nauki o tonach, które tak opiewa: Wszystkim tonom równćj wysokości, jakiekolwiek ciało drgające je wydaje, odpowiadają równe liczby drgań i odwrotnie: równe ilości drgań, powtarzających się w jednakowym czasie, sprawiają w naszem uchu wrażenie tonóiy równej wysokości'.

Każdy więc ton pod względem swojej wysokości jest oznaczony liczbą n drgań swoich, do wywołania go potrzebnych. Jeżeli wziąwszy ton, który na monokordzie wydaje strona w całej swej długości, za ton zasadniczy, zmieniamy następnie położenie ruchomej podstawki w celu skracania strony, nie zmieniając wszakże jćj napięcia, i każdy raz wydobywamy z niej ton jednakowym sposobem, wprawne ucho rozróżni z łatwością w stopniowym następstwie coraz wyższych tonów' ów szereg peryo-

j Poggeud. Annalen, Bd 32, tudzież Dove, Eepertorium, T. III.