page0054

$2

X£nofont.

Musiał uroczo gwarzyć autor w kółku rodzinnem, skoro umiał napisać takie strony.¹) Następuje przepyszny opis łowów ²) i potyczki z konnicą assyryjską, podczas której Cyrus przyrównany do szlachetnego ogara, który niewyuczony jeszcze, rzuca się nieroztropnie na odynca³). A ta rozmowa długa Cyrusa z ojcem, przepełniona doświadczeniem wojskowem, o niezbędnych przymiotach dobrego wodza, taka jasna i przezroczysta, potoczysta od niechcenia; w niej myśli płyną jedna za drugą, bez trudu, bo ten, co mówi, zna swój przedmiot znakomicie ⁴). Ten jeden rozdział tłumaczy dostatecznie, dla czego Cyceron czytywał Cyropedyę, gdy w Cilicyi gotował wyprawę wojenną⁵), i dla czego nigdy jćj z rąk nie wypuszczał Scypion afrykański°).

Dalsze losy Cyrusa pomijam, nie mogąc w skróceniu powtórzyć niezliczonych epizodów, przenoszących nas co chwila do Medyi, Armenii, Mezopotamii, Lidii i znowu pod mury Babilonu; nareszcie do Syryi i Egiptu. Prawda i fikcya tak pomieszane, czas i przestrzeń tak dowolnie traktowane, że właściwie wszystko, co zdziałali wielkiego Persowie od Cyrusa do Daryusza, przypisano jednemu bohaterowi. A ten bohater mało podobny do pół dzikiego, acz szlachetnego założyciela olbrzymićj monarchii, jakiego znamy z źródeł historycznych. Jest to idealny Ateńczyk, z czasów Peryklesa, wspaniałomyślny dla nieprzyjaciół, czuły z przyjaciółmi, zawsze sprawiedliwy, wzniosły i dobry; umiejący przekonywać, rozkazywać i działać; jest to spotęgowany Xenofont; jak on, namiętny myśliwy, jeździec niezmordowany, wódz czujny i przebiegły, polityk umiarkowany, spokojny i sympatyczny; pobożny czciciel bogów, dobry ojciec rodziny; rządzca, jakich mało. Obok niego przesuwają sie postacie, jedne plastyczne, delikatnie wymodelowanę, jak posągi Praxytelesa; inne z lekka naszkicowane, jak wdzięczne Eufro-niusza rysunki na czarach atyckich. Cyaxares, król Medyi, zaniepokojony powodzeniem swoich wodzów, podejrzywający nawet

¹)    Zob. rozd. 3. i 4. ks. I.

²)    C y r o p. I. 4. §. 7—li. Zob. tamże krótkie przemówienie Cyrusa do towarzyszy przy rozdzielaniu zwierzyny.

^s) Ibid. §. 2i.

⁴ Tamże, cały rozd. 6.

⁵) Epist. ad famil. IX. 25. ^e) C i c. ad Quint Erat. I, 1    8.

http://rcin.org.pl