page0083

79

prawda, że z Ferrierem jeszcze nieraz będziemy się musieli sprzeczać, ale wdzięczni mu jesteśmy, że przynajmniej dopomógł nam odeprzeć zarzuty Herzena.

Kiedy się nie da zamieniać ciepło w myśl, to najlepiej otwarcie przyznać się do tego, poco podkopywać swe znaczenie „przypuszczeniami a priori?* ¹). Dawno już przed Ferrierem to samo wypowiedział Donders ²), a że jego słowa nie są bez powagi, przeto je dosłownie przytaczamy: „Das Wesen aller Formen von Arbeit und Arbeitsvermogen, die wir kennen und rnessen, ist Bewegung und Bedingung von Bewegung, und Niemand kann sich eine Vorstellung macben, wie aus Bewe-gungen, auf welche Weise sie auch kombiniert seien, Bewusst-sein oder irgend eine psychische Thatigkeit cntstehen konne. Psychische Thatigkeit ist, sowie wir sie an erster Stelle in uns selbst wahrnebmen, in Wesen und Form vollkommen eigen-thumlich. Nirgends zeigt sie einen ( bergang oder eine Yer-wandscbaft zu anderen Naturerscheinungen und das Gesetz von der Erhaltung der Kraft, welches fur alle bekannten Naturerscheinungen giiltig, bei jeder Untersuchung ais leitendes Prin-cip angenummen v\ird, ist vollkommen ausser Macht die psy-chischeu Ersebeimingen uuter seine Herrschaft zu bringen. Denn abgesehen v«»n lhrer specifischen Natur, die ihr Entstehen aus chemiscber Spanukruft ebenso undenklich macht, ais ihre Um-wandlung in Warnie oder elektrische Bewegung, lassen sie sioh weder messeu uoch wagen und wir kennen fur Gefiihl, Yer-stand und Wille keine Einheit, womit sie sich in Żabien atis-driicken lawaen¹⁴.

Przekonaliśmy się z dotychczasowego rozważania, że nie da się ani ruch molekularny istoty mózgowej, ani też ciepło

¹) Porów. Rud. Wagner op. c. str. 34 i nast., gdzie dokładnie oznacza granice między fizyologią, teologią i filozofią w stosunku ich do duszy.

²)    „Giter die Geschwindigkeit psychischer Processe“, Abhandt. in dem niederlaud. Archiv fur Arzeneikunde, Jahrg. 1869, str. 118.

http://rcin.org.pl