page0012

8

mite polityczno-socyalne pojęcia, gdyby jej działanie nie doznawało nadzwyczajnych przeszkód w piwie, kartoflach i jarzynach strączkowych “ ¹).

„Materya rządzi człowiekiem — powiada inny, niemniej głęboki myśliciel Moleschott²) — człowiek jest tylko znikającym produktem i chwilką w biegu życia i od chwili swego poczęcia w morzu krążącej materyi^u — a dalej: „Człowiek jest tylko sumą z rodziców i mamki, miejsca i czasu, powietrza i pogody, brzmień i światła, pokarmu i okrycia; jego wola, konieczny wynik tych wszystkich przyczyn, związana z prawem natury, jak to poznajemy z jej objawów, podobnie jak planeta z drogą a roślina z ziemią“. Lecz dość tych wyjątków, spotkamy się jeszcze z nimi w ciągu pracy niejednokrotnie, tu nadmienię tylko, że do materyalistów należą jeszcze Virchow, filozof Berliński Dubois-Reymond, Haeckel, Hartmann, w Anglii Tyndall, Huxley, pozytywiści jak August Comte, Taine (autor: „Współczesnej Francyi^u i „Umysłowości^u), Littre i wielu innych.

Lecz nietylko materyaliści nie wierzą w nieśmiertelność duszy, gdyż obok nich istnieją jeszcze inne szkoły dość liczne i sławne, szkoły panteistyczne, które chociaż walczą przeciw raateryalizmowi, jednak co do życia pośmiertnego duszy nie wiele się od niego różnią. Cóż to bowiem za pociecha dla człowieka, że wprawdzie dusza jego nie rozsypie się na atomy, jak chcą materyaliści, ale za to rozpłynie się we wszechbycie tracąc samodzielne istnienie, jak nauczają panteiści ? Już Neo-platończycy pod wodzą Plotyna, Jamblicha, Proklusa walcząc z chrześcijaństwem, wyrobili sobie jakiś fantastyczny mistycyzm, twierdząc, że dusza przez kontemplacyę, zatapianie się w Bogu, dojść może do całkowitego zlania się z Nim w jeden byt; zwali oni to aTrkcoatę—upojedyńczenie; polegało ono

*) Reich: Die Nahrungs- und Genussmittelkunde. Góttingen 1800. etr. 306.

²) Moleschott: Kreislauf des Lebens. str. 64-, 84, 436.

http://rcin.org.pl