page0111

101

faktyczne połączyło oba człony i suggestya już działała, świadomość, powiadomiona o dokonanej pracy, stwierdza, że istnieje podobieństwo i że podobieństwo to tłomaczy suggestyę.

Drugi zarzut. Powiedzą nam: stosunki między przedmiotami, najgłówniejsze ich kategorye, muszą być natury umysłowej, gdyż są aprioryczne. Są aprioryczne to znaczy, że są, poprzedzają doświadczenie i są odeń wyższe. Rozpatrzmy wartość tego argumentu.

Zdaje się, że nadużywa się go trochę. Dla wielu kategoryi zadawalniają się koniecznem postawieniem idei abstrakcyjnej dla zrozumienia idei konkretnej. Mówi się naprzykład: jak możemy po-strzedz, że dwa wrażenia idą po sobie, jeśli nie mamy jeszcze pojęcia czasu? Argument nie jest bardzo przekonywający, gdyż dla każdego rodzaju konkretnego postrzegania możnaby ustanowić abstrakcyjną kategoryą.

Możnaby powiedzieć o barwie: nie można jej postrzegać, jeśli nie wie się z góry, co jest barwa. I tak dalej, dla mnóstwa innych rzeczy.

Poważniejszym jest argument, który orzeka, że stosunki są aprioryczne, gdyż mają cechę powszechności i konieczności, która nie tłomaczy się doświadczeniem, które jest zawsze ograniczone i szczegółowe.

Ale nie potrzeba koniecznie, by czynność była umysłową, aby była aprioryczną. Utożsamianie aprio-ryczności i duchowości jest nieuzasadnione. Przeprowadźmy tu rozgraniczenie między dwoma zna-

http://rcin.org.pl