page0111

103

Schleiden — Schleiermacher

uczęszczane. Głownem dziełem jego jest: Grundzuge der Ufissenschaftlichen Botanik (2 tomy, Lipsk, 1848—43, wydanie trzecie, 1850), w którem zawarte genijalne poglądy na fizyjologiję roślin postawiły go w opozycyi nietylko z lilozofami lecz i z chemikami i botanikami i dały powód do licznych pism polemicznych z Liebig'iem, Hartig lein, Nees von Esenbeck’iem i wielu innymi. Nader zajmującą jest praca jego popularna o roślinie i jej życiu: Die P/lanze und ihr Leben (Lipsk, 1850). Prócz tego do Encyklopedyi nauk przyrodzonych teoretycznych (wydawanej w Brunświku od 1850 r.) opracował: fizyjologiję roślinną i zwierzęcą, i teoryję uprawy roślin, a ze Schmid’em wydał: Geogno-stisehe Beschreibung des SaaUhals bei Jena (Lipsk, 1846 r.). Wiele z pomiędzy pism swoich drobniejszych, ogłoszonych w dziennikach, zebrał w wydanym zbiorze: Bcitrdge zur Botanik (Lipsk, 1844); wiele tez prac zamieścił w wydav»anym razem z NiigeiPm, Zeitschrift fur wissensckaftliche Botanik (Ziirich 1842—41).

Scbieiermacher (Fryderyk Ernest Daniel), jeden z najznakomitszych teologów i fllozofów^r niemieckich, urodził się w Wrocławiu 1768 r, kształcił się na uniwersytecie w^r Halli, później był przez czas niejaki nauczycielem domowym, następnie wstąpił do seminaryjum dla szkół wyższych w Berlinie pod przewodnictwem Gedike’go, wreszcie od roku 1796 do 1802 był kaznodzieją w domu miłosierdzia w Berlinie. W tym czasie był współpracownikiem czasopisma Athendum wydawanego przez A. W. i Fr. Schleglów i nap sał: Reden iiber die Rehgion (Berlin, 1799) i Monologen (Berlin, 1800), które wielkie w owym czasie sprawiły wrażenie. Przedsięwziąuszy z początku wspólnie z Fr. Schleglem przekład dzieł Platona, później sam pracę tę wykonał (5 tomów, Berlin, 1304—10); w przekładzie tym najgłębiej ze swych współczesnych przeniknął ducha pism Plutonowych. Pierwszy zbiór jego kazań ukazał się na widok publiczny w^r Berlinie r. 1801, poczem jeszcze sześć dalszych zbiorów nastąpiło. Są one wzorem jasnego, treściwego, przekonywającego wykładu, przemawiającego nietylko do uczucia, lecz także do rozsądku słuchaczy. W r. 1802 Schleiermacher udał się do Stolpe jako kaznodzieja dworu i tam wypracował: Grundlinien einer Kritifc der bisherigen Satenlehre (Berlin, 1803). W r. 1804 został powalany na professora teologii i filozofii w Halli; jednakże w r. 1807 już powrócił do Berlina. Wówczas wyszły na widok publiczny pisma jego: Die Weihnachtsfeier, ein Gesprdeh; Ueber den soge-nannten ersten Brief des Paulus an den Timotheus; Gelegentliche Gedanhen iiber Unwersitdten im deutschen Sinne i rozprawa Ueber Heraklit, umieszczona w Wolfa Museum der Alferfhumswissensehaften. W r. 1810 Schleiermacher był mianowany professorem zwyczajnym przy nowo założonym uniwersytecie berlińskim. Xa katedrze wymowa jego większym jeszcze jaśniała blaskiem niż na kazalnicy. W r. 1811 mianowany członkiem akademii nauk, od r. 1814 sekretarzem wydziału filozoficznego. Umarł w Berlinie 1834 r. Do ostatnich jego a zarazem najważniejszych pism należy: Der rhristliehe Glaube nach den Grundsatzen der evangelischen Kirche im Zusammenhange dargestellt (2 tomy, Berlin, 1821). Jakkolwiek w dziele tem występuje jako teolog, nie jako filozof, jednakże dogmata kościelne są filozoficznie wyjaśnione. Zasadą jego jest, że religija jest uczuciem nieograniczonej zależności, nieograniczono-ścią, to jest istotą nieokreśloną czyli absolutem jest Bóg, przeto uczucie to nieograniczonej zależności jest przekonaniem czyli wiedzą o Bogu. Ogólny zbiór dzieł Schleiermachera został wydany w rok 1835 w trzech oddziałach, z tych pierwszy pod tytułem Zur Theologie, drugi Preedigten, trzeci Zur Phi-