page0161

153

Schweigger — Schweinichen

r. 1811). Z prac jego zoologicznych ważną jest: Uandbuch der Naturge-schichte der skeletlosen ungegliederten Thiere (Lipsk, r. 1820) i Beobachtun-gen auf naturhistorischen Reisen (Kiólewiec, r. 1820). Zasługuje też na uwagę jego pismo: Ceber Kranhen und Armenanstalten zu Parts (Baireuth, r. 1809). — Schweigger (Jan Salomon Krzysztof), profeśsor fizyki i chemii w Halli, brat poprzedzającego, urodził się w r. 1779 w Erlandze, gdzie też nauki ukończył i w r. 1800 prywatdocentem został. W r. 1802 został professo-rem matematyki i fizyki przy gimnazyjum w Baireuth a w r. 1811 w Norymberdze przy szkole politechnicznej. W r. 1816 w celach naukowych udał się do Anglii przez Paryż. Po powrocie przemieszkiwał przez rok w Monachijmn jako członek akademii nauk, następnie został professorem fizyki i chemii w Er-langen, a w r. 1819 na wezwanie przeniósł się w tymże charakterze do Halli. Prace jego w fizyce odnoszą się głównie do elektryczności i magnetyzmu. Już w r. 1808 zbudował elektrometr, za pomocą którego ocenia się siła elektryczności działaniem siły magnetycznej; zaraz po dokonanem odkryciu przez Órsted’a wynalazł multyplikator elektromagnetyczny, który znany jest pod jego nazwiskiem. Od r. 1811 wydawał dziennik Gehlen’a, na którego miejsce założył pismo: Jahrbuch fur Chemie und Physik, wydawane później przez przybranego syna brata jego, professora medycyny Franciszka Wilhelma Schweig-ger-Seidefa, zmarłego r. 1838, który je w r. 1834 złączył z dziennikiem Erdmann’a: Journal fur praktische Chemie. Schweigger z badaniami swemi fizycznemi łączył także starożytnicze i ogłosił w tej mierze: Einleitung in die Mi/thologie aus dem SUmdpunkfe der Naturwissenschaft, (Halla, r. 1836) tudzież gruntowną rozprawę: Ubei' das Elektron der Allen (Greifswald, r. 1848). Nowsze poszukiwania swoje ogłosił w rozmaitych pismach, oddzielnie zaś wydał: Uber die stochimetrischen Reihen (Halla, roku 1853).

Schweinfurt (Suevofurtum), niegdyś miasto sejmowe nad Menem, dzisiaj należy oo bawarskiego obwodu Unterfranken i Aschaflenburg, ma 8547 miesż. miedzy któremi 1183 katolików, posiada piękny plac targowy, gimnazyjum, instytut handlowy, wyższą szkołę miejską i przemysłową, trudni się uprawą wina, piwowarstwem, ma kilka znaczniejszych fabryk blejwasu, wyrobów metalowych, skórzanych i t. p., w znacznej także części trudni się żeglugą, tudzież handlem bydła i wełny. Territorium jego, gdy było miastem sejmowem, obejmowało jedne milę kwadratową. W dawnych czasach zostawało pod władzą osobnych hrabiów, a później pod władzą hrabiów Henneberg, podniesionych do godności margrabiów Schweinfurt, po ich wygaśnięciu w r. 1112 zostało miastem sejmowem. Z zamknięciem sejmowej deputacyi w r. 1803 przeszło do Bąwaryi, w r. 1810 do elektorstwa Wurzburgskiego, a w r. 1814 znowu do Bawaryi. Tu w r. 1652 założona była Leopoldyńska akademija badaczów przyrody.

SchWCillichen (Jan von), szlachcic szlązki, który w skutek stosunków swoich z Henrykiem i Fryderykiem książętami na Lignicy, zwiedził większą część Niemiec i miał udział w wielu przygodach Henryka. Zasługuje on szczególniej na uwagę z powodu starannego prowadzenia dziennika, który stanowi ważny przyczynek do historyi obyczajów XVI stulecia. Urodził się d. 25 Czerwca r. 1552 na zamku książęcym Gradizberg i według ówczesnego zwyczaju w dziewiątym roku życia posyłano go do wioskowego pisarza na naukę czytania i pisania. Gdy miał lat 10 ojciec umieścił go na dworze, gdzie uczył się wspólnie z synem znanego z rozrzutności księcia Fryderyka Ligni-ckiego, który z tej przyczyny zostawał pod opieką cesarza. W cztery lata