page0171

NAZWY HERALDYCZNE

położonych. Już w średniowieczu funkcjonowały też nazwy heraldyczne pochodne od nazw miejscowych, ale które nie są równobrzmiące z nazwami miejscowymi, lecz mają strukturę przymiotnikową. Są to nazwy heraldyczne Czymnieński, Karwowski, Kęblowski, Podrzeczewski, Siciński. W swojej budowie językowej są więc podobne do nazw osobowych (nazwisk) pochodnych od nazw miejscowych, stanowią formy przymiotników od nazw miejscowych.

Przedstawiony podział genetyczny staropolskich nazw heraldycznych na trzy grupy — nazwy pochodne od apelatywów, pochodne od nazw osobowych i pochodne od nazw geograficznych — jest klarowny i można w nim pomieścić wszystkie nazwy, których struktura językowa jest na tyle przejrzysta, iż można ją analizować. Niestety, wiele nazw może mieć różną motywację, gdyż możliwe są różne podstawy, od których zostały utworzone. Warto przytoczyć tu nazwę herbu Łodzią. Otóż nazwa heraldyczna Łodzią może pochodzić od nazwy miejscowej Łodzią, dziś Łódź w województwie leszczyńskim, z którą związany był ród Łodzicow. Może jednak nazwa heraldyczna Łodzią pochodzić od apelatywu łodzią, dziś łódź, gdyż w herbie jest rysunek łodzi. Nazw heraldycznych, dla których można znaleźć różne motywacje, jest dużo.

Od dawnych zawołań i nazw herbów tworzone były nazwy określające grupy ludzi posługujących się tymi zawołaniami czy herbami. Te nowe nazwy wskazywały na przynależność do grupy powiązanej ze sobą wspólnotą rodzinną, posiadającą wspólny herb. Osoby, które do tej grupy przynależały, mogły mieć już wcześniej inne imiona czy nazwiska. Nowe nazwy heraldyczne używane były okazjonalnie, obok imion czy nazwisk. Nazwy heraldyczne tej wtórnej warstwy strukturalnie podobne były do nazw osobowych określających pojedyncze osoby. Tworzone były od nazw herbów lub zawołań przy użyciu sufiksów nazwotwórczych. Mogły to być struktury z sufiksami patronimicznymi: -ic, por. Awdańczyc, Biełiźnic, Bołeścic, Brodzie, Drogosławie, Grabic, Junoszyc, Leszczyc, Łubie, Ładzie, Połkozic, Rawie, Rolic, Wszczelic; -owie, por. Jastrzębowic; -czyc, por. Grzymałczyc; -czyk, por. Doliwczyk, Ostojczyk; -owczyk, por Jełitow-czyk. Odrębną grupę stanowią tu formacje z sufiksami wskazującymi na przynależność, -ski: Gozdawskł, Kownatski, Skrzyński; -owski, por. Ciołkowski, Pomianowski; -owa, por. Amadejowa, Wieruszowa; -awa, por. Morawa, Wamawa; -any, -anie, por. Junoszany, Pobożany, Pobożanie, Prawdany, Rołany. Bardzo produktywną strukturę stanowiły formacje na -ita (sufiks pochodzenia łacińskiego), por. Cholewita, Doliwita, Dotę-żyta, Gozdawita, Grzymałita, Korabita, Lełiwita, Leszczyta, Nałęczyta, Po-

167