page0021

BUHLE. RITTER. iS

Jana Gottlieba Buhle,¹) który trzymając się Kanta, sympatyzuje także zjacobim a jeszcze częściej wcale nie wypowiada swoich przekonań filozoficznych; to tćż w sądzeniu systemów dosyć bezstronny i krytyczny. Bardzo oczytany, podaje zwłaszcza w »Histo-ryi nowszej filozofii od czasów odrodzenia* cenne wyciągi z rzadkich książek. Jeżeli pominiemy różne przesądy liberalne, któ-remi podówczas atmosfera Niemiec była przepełnioną, jeżeli zważać nie będziemy na niedokładną znajomość scholastyki i niesprawiedliwe jej ocenianie, jeżeli nareszcie przebaczymy autorowi dość sporą niechęć do katolicyzmu, zwłaszcza do Jezuitów, to jeszcze dzisiaj, szczególnie drugie dzieło, posiada niepospolite zasługi i powinno byc znanćm każdemu, kto zajmuje się dziejami filozofii.

W naszćm stuleciu przybyło tylu piszących o historyi filozofii, że nie sposób wymienić wszystkich. Każdy prawie profesor filozofii, a żyje ich w samych Niemczech kilkudziesięciu, ogłosił lub krótki lub obszerny wykład całych dziejów, czy pewnćj epoki. A za granicami Niemiec także nie próżnowano. Skutkiem tego literatura na tćm polu do bajecznych urosła rozmiarów. Wspomnę tylko o kilku zasłużeńszych.

Powszechnie znanym jest Henryk Ritter, którego obszerna »Historya filozofii*²) doprowadzona aż do Kanta, należy do najlepszych dla bogatćj treści, trzeźwych sądów i sumiennego idei chrześciańskich uwzględnienia, bronienia nawet prawd objawionych, o ile to podobnćm było dla protestanta z szkoły Schleiermachera. Ma on tę wyższość nad poprzednikami, że uważa myślenie filozoficzne w ludzkości za całość żywą, która dla tego ma historyą, że ciągle rozwija się i przekształca. Nie przypuszcza zresztą, co byłoby błędnem i nieznośnćm, że system każdy jest warunkiem koniecznym

^Ł) Lehrbuch der Geschichte der Philosophie und einer kritischen Literatur der-selben. Gottingen 1796—1804 (w 8. tomach). Drugie dzieło, ciekawsze: Geschichte der neuern Philosophie seit der Rpoche der Wiederherstellung der Wissenschaften wyszło tamże w 6. tomach, od 1800—1805.

²) Geschichte der Philosophie. Hamburg 1829—1853 (^{w I2}- tomach). Pierwsze cztery tomy wydane po raz drugi tamże 1836—1838. Przekład francuski Tissota w 4. tomach obejmuje tylko filozofią starożytną. Z licznych pism jego, w których znać silny wpływ Schleiermachera, wymieniam jedno, tutaj nas bliićj obchodzące a wydane do spółki z filologiem Prellerem: Historia philosophiae Graeco-Romanae ex fontium locis contexta. Są to wypisy z dzieł filozofów starożytnych, opatrzone zwięzłym komentarzem. Wyborna ta, dla nauczycieli gimnazyalnych niezbędna przy tłumaczeniu autorów książka, wyszła w mieście Got ha 1878 r. po raz szósty.

http://rcin.org.pl