page0025

17

Reformowany kościół

mując, przedewszystkiem uderzał na to, co jest zewnętrz nem, na obrzędową stronę kościoła. W nauce prawd wiary, idąc więcej za subjektywnem przekonaniem jak za słowem Pisma, popadł w liczne błędy. I tak osłabiał znaczenie boskości w naturze Chrystusa, odmawiając Zbawicielowi, jako człowiekowi, przymiotów boskich. Dalej twierdził, że grzech pierworodny nie jest grzechem, ale dziedziczną moralną ułomnością; że Sakramenta są tylko znakami pamiątko-wemi i że moralna wola człowieka* w stosunku do Opatrzności, jest najzupełniej bezwładną. Ruch rcformacyjny, poczęty w Zurichu, objawił się i w Bazylei, a przewodnikami jego byli- Capifo, Hediusz i Roublin, najskuteczniej jednak działali w latach 1523 i 24 Oeholampadiusz i Wilhelm Farel. Po wielu dysputach i mimo niepokojów, które wzniecili Anabaptyści, reformacyja rozszerzyła się w MilhuziA Si. Gallen, Sza juzie, w kantonach TYallis, Appen-zel, Glarus i w Bernie, tylko Lucerna i Glarus, pozostały wierne kościołowi rzymskiemu. Kantony katolickie, celem zabezpieczenia się, zawarły potajemnie przymierze zAustryją, i ufne w[pomoc przemożnego sąsiada, poczęły prześladować zwolenników reformy. Zurich uzbroiło swoich obywateli, a Zwin-gliusz radził energiczne wystąpienie przeciw katolikom, lecz za pośrednictwem rady berneńskiej: zawarto pokój Kappelshi r. 1529, a pięć kantonów stojących po stronie papieża zrzekło się przymierza Austryjackiego i dozwoliło w niektórych miejscach opowiadać nową naukę. Lecz pokój trwał niedługo, kantony katolickie albowiem, poczęły znów prześladować zwolenników reformy, a kiedy je ukarano odcięciem dowozu żywności, zebrawszy prędko lud zbrojny w liczbie 8,000, wtargnęli w granice kantonu Zarychskiego. Pod Kappel zaszła bitwa 11 Października 1531 r., a Zurychczycy, mając tylko 2,000 zbrojnych, zostali pobici, Zwingliusz zaś, który się znajdował na polu bitwy, został zabity'. Śmierć Zwingliusza zasmuciła głęboko przyjaciół jego, katolikom zaś dodała odwagi, i stała się hasłem nowych prześladowań. Tymczasem, w tej części Szwajcaryi, gdzie język franenzki jest panującym, dzieła reformy kościoła dokonywali mężowie gorącej i szczerej wiary Farel i Yireł. Prawdziwym jednak reformatorem stał się dopiero Jan Kalwin. Urodzony w Noyon w Pikardyi r. 1509, pierwiastkowe przeznaczony do stanu duchownego, następnie wybrał sobie zawód prawniczy i udał sic w tym celu do Bourges. Tu skutkiem wpływu jaki wywarł na niego Melchior Dolmar, professor języka greckiego, wrócił znów do teologii. Aby w nauce rzeczonej wydoskonalić się, Kalwin pojechał do Paryża. Wezwany przez rektora Sorhonny, Mikołaja Popa, do napisania dorocznej mowy na uroczystość Wszystkich Świętych, wypowiedział w niej reformujące swe przekonania, a unikając uwięzienia, wydalił się z Paryża do Bazylei, gdzie wszedł w ścisłe stosunki z Lapitem i Gryneuszem. Roku 1548 wydrukował Kalwin swoje Institufi.oncs religionis ckrisfianac, a następnie udał się *ia dwór Renaty, księżny Ferrary. W powrocie z Ferrary zatrzymany został w Genewie przez Farela i Vireta, i powołany na kaznodzieję i professora teologii. Libertyni genewscy, jako zwolennicy panteizmu i rozpasania cielesnego, niechętnem okiem patrzeli na Kalwina, który zaprowadzeniem karności kościelnej, usiłował zniweczyć niebezpieczne ich wpływy. Libertyni więc związawszy się z magistratem, spowodowali wyrok wygnania przeciw wszystkim członkom duchownym konsystorza, a Kalwin dotknięty także pomienio-nym wyrokiem, udał się do Strasburga. Nieład i bezrząd, groziły upadkiem Rzeczypospolitej Genewskiej, lepiej myślący obywatele, wezwali Kalwina do powrotu, który nastąpił dnia 26 Października 1540 r. Kalwin po powrocie

2

EKCYKI.OPEDYJA TOM XXII.