page0232

222

tonnych nurtach szczątków przedmiotu, jak to czyni prądczuciowy. Wystarcza więc, że płynie nieświadomie.

Ta sama hypoteza wskazuje nam przyczyny, dla których jakiś prąd czuciowy może w pewnych razach być świadomym lub nieświadomym. Świadomość, wynikająca z analizy fali drobinowej, jest jak praca dodatkowa, która po fakcie dołączyć się może do zrealizowanej fali; fala musi rozejść się naprzód, zawsze będzie czas na to, by powziąć o niej świadomość. Tak zdarza nam się niekiedy w chwilach roztargnienia pozostawać nieczułymi na pewne nawet bardzo silne podrażnienia; nasz układ nerwowy notuje jednak, i możemy odnaleźć je później we wspomnieniu. Jest to skutek spóźnionej analizy.

Zjawisko odwrotne jest daleko częstsze. Daje się zauważyć mnóstwo czynów i postrzegań, które po raz pierwszy odbywają się ze świadomością, wzruszeniem, wysiłkiem; następnie, gdy powtarza się je, w miarę jak koordynacya staje się lepszą i łatwiejszą, świadomy oddźwięk czynności się zmniejsza. Jest to siła nawyknienia, która zwolna prowadzi nas do automatyzmu. Rozszerzano nawet te obserwacye i chciano tłomaczyć niemi pochodzenie czynów odruchowych i instynktów, które jakoby wszystkie poczynały się od świadomości. Przedsięwzięcie nieco śmiałe, gdyż natrafia w wykonaniu na mnóstwo trudności, ale idea sama wydaje mi się słuszną i gdyby ją ograniczyć, przy-jąćby się dała. Pewnem jest, że świadomość towarzyszy wysiłkom ku nieznanemu i zamiera gdy

http://rcin.org.pl