page0235

człowieka od Boga i zniszczenia ostatecznie jego odpowiedzialność, przekonywując go, że cokol-wiekby uczynił, jest tak drobnym, iż Stwórca nic sobie z jego czynów nie robi. Ale płonnem jest jej liczenie na naszą naiwność; iż rachuby astronomiczne zdołają obniżyć naszą rzetelną wielkość. Wiemy dobrze, co mamy trzymać o sobie w obec niezmierzoności świata, nauka nowoczesna nie podaje nam nic nowego w swoich skromnych wyznaniach. Już natchniony Pieśniarz śpiewał: „Albowiem oglądam niebiosa Twoje, dzieła palców Twoich, o Panie, księżyc i gwiazdy, któreś Ty fundował. Cóż jest człowiek, iż nań pamiętasz?", ale dodał zaraz: „Chwałą i czcią ukoronowałeś go i postanowiłeś go nad dziełami rąk Twoich.^{u x})

Ponad wszystko, mówi Wieszcz natchniony, a zatem i ponad przestrzeń. Ludzkie nasze rachuby, pod względem naszej nicości, są wzniosłem naszej wielkości świadectwem.

Oto, co w tym przedmiocie mówi słynny astronom, Franciszek Arago :³) „Astronomia, dając człowiekowi i planecie przez niego zamieszkałej, tak małe miejsce w świecie materyalnym, zdałoby się, że w istocie postąpiła naprzód tylko po to, żeby nas upokorzyć. Jeżeli następnie przypatrując się kwestyi z innego punkta widzenia, zastanawiamy się nad słabością nadzwyczajną środków naturalnych, za pomocą których, tyle

!) Ps. VIII 4—6

²) Notices historique8 t. II p. 278

15

http://rcin.org.pl