page0237

229

Sejmy

ku 1830 posłował uczony mąż Joachim Lelewel z Żelechowskiego. Grał rolę biskupa Naruszewicza na sejmie wielkim, objaśniał kiedy tego potrzeba było sprawy historyczne, ale jako człowiek swojego czasu, w sprawie o małżeństwie prawił przeciw Kościołowi wcale nieuzasadnione rzeczy. Mowy jego były wtedy rozprawami naukowemi, lecz napisanemi w duchu stronniczym. Z młodszego pokolenia posłów odznaczali się: Konstanty Swidziński, Gustaw Małachowski, Roman Sołtyk, Walenty Zwierkowski, Jan Ledóchowski, Stanisław Rarzykowski, zacny Jan Olrych Szaniecki i t. d. Z Warszawy deputowanym bywał rektor liceum warszawskiego Samuel Bogumił de Linde, jak się pisał; sławny swego czasu uczony i archiwista Walenty Skorochód Majewski i z epoki księztwa warszawskiego deputowany Jan Kużniczew. Był wśród posłów Królestwa tatar, Jakób Buczacki, poseł bialski, który wyszedł w r. 1822 z izby. Wielka to osobliwości, bo jakkolwiek od czasu Witolda siedzieli na Litwie tatarzy i spolszczyli się i byli dobra szlachtą, przecież nikomu na myśl nie przyszło za Rzeczypospolitej obierać posłem tatara; sprzeciwiałyby się temu pojęcia obywatelskie i religijne, bo jakkolwiekbądź, sejm polski czasów dawnych był zawsze katolickim, zwłaszcza po czasach reakcyi religijnej za doby Wazów. Sprawiedliwości narodowej przyszło i ten odtrącić przesąd na korzyść braterstwa i wolności. Niemieckie nazwiska pomiędzy deputowanymi, a nawet między posłami trafiały się. Dawid OeDschelwitz poseł krakowski i autor polityczny, wyszedł potem na kasztelana i był kuratorem generalnym instytutów edukacyjnych w Królestwie. Posłem tarnogrodz-kim był Józef Rozenwerth. Żywcem nierncy świeżo co naturalizowani, jakJó-zef Brinken, Józef Fergiss, bywali deputowanymi. Ernest Faltz deputowany z Kalisza ma imię w historyi kraju przed i po r. 1830. To nowy dowód wyrozumiałości kraju i postępowych wyobrażeń. Niekażdy z nich jak Szaniecki, który był wprzódy Janem Olrychem, pokochali całem sercem ojczyznę. Z marszałków sejmowych wspomnienia owych czasów wysoko stawiają dwóch: Lu-bowidzkiego i Ostrowskiego, którzy rozwinęli znakomity takt polityczny. Ostrowski podawał się na kandydata do krzesła senatorskiego, lecz izba jednomyślnie uchwaliła go prosić, żeby przy lasce pozostał. Rajmund Rembieliń-ski marszałek sejmu w r. 1820, nietrafnem znalezieniem się swojem, znakomicie rozdmuchał płomień oppozycyi Całe życie urzędnik i energiczny, nie umiał kierować dosyć swobodnie zebraniem niepodległych obywateli. Sejmy Królestwa były wspanialsze jak księztwa, bo towarzyszył im szereg uczt i balów urzędowych i nieurzędowych. Dawał z urzędu bale marszałek, dla tego pobierał wsparcie od rządu na koszta niedługo trwałej reprezentacyi. Pi-wnicki dostał 60,000 złp. na koszta i 14,000 na kancellaryję: summy to znaczne na ówczesne stosunki i taniość pieniędzy. Z radzców stanu, którzy występowali na sejmie celniejsi w tym okresie byli: Kajetan Koźmian, Ludwik Plater, Woźnicki Michał, później kasztelanowie, Antoni Wyczechowski, Ksawery Potocki, znakomici prawnicy. — Streszczenie rzeczy ogólne. Po upadku Rzeczypospolitej, w dobie lat 25 sejmy nasze obradowały, pomiędzy r. 1807— 1832. W r. 1807 stanęła pierwsza konstytucyja; w r. 1832 konstytucyję drugą zastąpił statut organiczny. Było w tern 25-cio leciu sejmów ośm, średnią liczbą wypadł więc jeden na trzy lata, Termin Rzeczypospolitej uchybiony, ale księztwo warszawskie nie zawiniło nic tutaj, bo w dobie od r. 1800— 1812 złożyło aż trzy sejmy; to wypada co rok prawie jeden sejm: przed r. 1809 ksifztw^ro urządzało się, po r. 1812 prawie nie istniało, było wśród pożóg wojennych