page0247

243

nowe, ale nigdy nie da takiego, jakie powstaje z połączenia np. tlenu i wodoru.

To samo trzeba powiedzieć o własnościach i przymiotach ciała, które powstało z jukstapozycyi atomów. Zresztą w tym systemie znika jedność substancyalna bytów widzialnych, bo przysługiwałaby ona jedynie samym atomom. W końcu jak cień za ciałem zjawia się za atomizmem dynamistycznym konieczność przyjęcia actionis in distans. W czasach ostatnich przyjmowali za możliwe działanie w dal poprzez próżnię absolutną: Fr. Zóllner¹), Linsmeier T. J.²), oraz Dr Eryk Becher³). Faraday⁴) przyjmował dla atomów szczegółowe sfery działania; mianowicie każdy atom byłby'substancyalnie wszędzie obecny, gdzie sięga sfera jego działania, a tylko co do swego położenia byłby w jednym punkcie przestrzeni. Zóllner natomiast wywodził, że przyczynę sprawczą powinniśmy uważać za obecną tam, gdzie jej skutek się objawia; dla Linsmeiera argumentem, że możliwa jest actio in distans, jest ta okoliczność, iż dotąd nie udało się wyjaśnić mechanistycznie grawitacyi. Najlepiej poradził sobie Becher, gdyż wraz z Kantem uznał przestrzeń za formę subjektywną naszego poznawania. Te racye nie wystarczają do obalenia twierdzenia filozofii, że jak koło kwadratowe jest niemożliwe, tak i actio in distans, a jest niewątpliwą zasługą teoryi mechanistycznej, iż usunęła w wielu wypadkach potrzebę przyjmowania działania na odległość.

Co do dynamizmu tych, którzy przyjmują samą tylko siłę bez atomów materyalnych, jest rzeczą jasną, iż znoszą oni wszelką rozciągłość. Monady, reałki czy też ośrodki dynamid mogą wprawdzie utworzyć wielość i liczbę, ale nie mogą utworzyć czegoś naprawdę rozciągłego. Zwolennicy tych teoryi mówią, że rozciągłość jest złudzeniem. Choćbyśmy się zgodzili na to, że rzeczywistość nas otaczająca cała jest złudzeniem, wy-wołanem przez uszeregowanie punktów nierozciągłych, wyposażonych w siłę odpychania, przez co wytwarzałoby się w nas

^J) Zóllner: Wissenschaft. Abhandlungen I. BI.

*) Por. Natur- und Offenbarung 1892, str. 325 nastp. ^s) Dr Erich Becher: Philosophische Voraussetzungen der exakten Naturwissenschaften. Leipzig 1907, str. 226 nastp.

*) Por. Philosoph. Transact. of the Royal Soc of London 1838, str. 125.

http://rcin.org.pl

16*