KORAN7

152

CZAS PROROKA

kiem wehikulamym, ale nigdy nie był martwym językiem nauki i religii. Oczywiście, w kontekście specyficznej „dyglosji” język literacki-dialekt w arabszczyźnie można powiedzieć, że arabskie dzieci nie mówią językiem Koranu, i jest to prawda - różnice pomiędzy arabijja fusha i ammijja czy daridża są czasem znaczne. Tym niemniej pozostają różnicami w ramach języka arabskiego. Dodatkowo literacki arabski żyje jednak w literaturze i wszędzie tam, gdzie należy posługiwać się językiem pisanym albo też pięknie mówić. Współczesny arabski stale rozwija swój zasób leksykalny i robi to ze stosunkowo dużą łatwością, pozostając równocześnie językiem świętym i językiem współczesnej komunikacji międzyludzkiej i międzykulturowej. Na początku tego akapitu nie bez kozery podkreślałem kontekst kultury arabskiej, ponieważ jeśli weźmiemy pod uwagę całą kulturę arabsko-muzuł-mańską, to funkcjonalne podobieństwo do łaciny jest już łatwo zauważalne. Dla ludów tureckich, irańskich czy Czarnej Afryki język arabski faktycznie był już tylko „łaciną Bliskiego Wschodu”. Tak czy inaczej, o owej dość istotnej różnicy warto zawsze pamiętać. To bowiem, co podobne, rzadko bywa tożsame, i wyciąganie wniosków tylko na podstawie podobieństwa może być mylące.

I jeszcze jeden ważny aspekt: pismo. Sacrum Koranu obejmuje nie tylko sam język arabski, ale w pewnym stopniu także arabskie pismo, które stało się jednym z najważniejszych elementów sztuki arabsko-muzułmań-skiej (kaligrafia arabska). Konsekwencją tego zjawiska jest m.in. dostosowanie pisma arabskiego do wymogów języków słowiańskich, dokonane dla potrzeb piśmiennictwa religijnego przez Tatarów polsko-litewskich. Wcześniej te same względy spowodowały także przyjęcie pisma arabskiego przez inne języki niesemiokie.

Pozostając przy porównaniu z sakralnością łaciny, dodać można, że z łaciną nigdy nie wiązało się w warstwie sakralnej pismo, a pismo arabskie to według określenia Franza Rozenthala jeden z najświętszych symboli islamu. Świętość pisma w islamie ma swoje korzenie nie tyle w ogólnie uznanym sakralnym charakterze pisma jako takiego, ale w fakcie, że Koran jest doskonały i święty zarówno w swej treści, jak i formie. Pismo arabskie służyć miało przede wszystkim do zapisywania właśnie słów Boga oraz przekazów Tradycji. Niektórzy średniowieczni intelektualiści świata islamu zawsze przed przystąpieniem do pisania odmawiali modlitwę. Ale nie oznaczało to jakichkolwiek ograniczeń w dostępie do nauki pisania. Był to po prostu kolejny pobożny uczynek. To wszystko, obok ikonoklastycznych zapisów sunny, przyczyniło się do rozwoju sztuki kaligrafii w kulturze arabskiej.

Szacunek dla świętej księgi i liturgiczna konieczność jego recytacji przyczyniły się także do rozwoju sztuki recytacji Koranu, zwanej tadżwid