page0253

243

wym. Cała znana substancya przedmiotu zewnętrznego jest więc zawarta w tem drganiu; jest w niem, ale nie sama wyłącznie. Drganie jest dziełem dwóch współpracowników; wyraża jednocześnie istotę przedmiotu, który drganie to wywołuje, i istotę narządu nerwowego, który je przenosi; tak jak bruzda w woskowej płycie fonografu wyobraża współpracownictwo drgania powietrznego z rylcem, cylindrem i przyrządem zegarowym.

Przypuszczam — a jest to, mówię wyraźnie, hy-poteza—że jeśli wibracya nerwowa tak mało podobna jest do bodźca, który ją rodzi, to dla tego, że czynnik: »układ nerwowy« dołącza swój skutek do skutku bodźca. Wyobraźmy sobie teraz, że udaje się rozłączyć te dwa skutki a zrozumiemy, że odtąd, ten tak zanalizowany fakt nerwowy może być podobnym tylko do układu nerwowego. Otóż między temi dwoma skutkami jeden jest stały, mianowicie ten, który przedstawia udział układu nerwowego, drugi zmienia się za każdem nowem postrzeganiem a nawet w każdej chwili tegoż postrzegania: to przedmiot. Łatwo zrozumieć można, że świadomość głuchą pozostaje na element stały, a wrażliwą na element zmienny. Istnieje często opisywana reguła świadomości, której zastosowania widzimy codziennie : świadomość utrzymuje się tylko przez zmianę, niezależnie czy zmiana ta wynika z zewnątrz, z odebranych wrażeń, — czy wytworzona jest z wnętrza, przez zmiany uwagi. Zastosujmy to tu prawidło empiryczne i przyjmijmy, że stanowi

http://rcin.org.pl

16*