page0027

17

mi mędrcami wyróżniają w człowieku istotę żyjącą, czynną, myślącą „dusz ę“, od istoty biernej, nie mającej w sobie władzy, ruchu, myślenia tj. od „ciał a“.

Ponieważ dowody nasze czerpiemy z psychicznych objawów życia, dla tego przedewszy-stkiem narzuca się tu pytanie: Co to jest życie? Co istota żyjąca?

Fizyologia nowoczesna wyznaje swą niemoc wobec określenia życia. Jeden z najpoważniejszych fizyologów, Klaudyusz Bernard, przechodzi kolejno wszystkie definicye życia, zacząwszy od „entelechii" Arystotelesa aż do „wiru życiowego" Cuvier’a i “nieustającego przystosowania¹¹ Herberta Spencera itd. Roztrząsa określenia Bichat’a: „życie jestto suma czynności opierających się śmierci" i Tiedemann’a: „Ciała żyjące mają w sobie swój pierwiastek działania, nie dopuszczający im nigdy popaść w obojętność chemiczną".

Wytknąwszy w każdem z tych określeń punkt, według jego zdania, mylny czy niedokładny, w tych słowach zamyka rezultat swej krytyki: „koniec końców, niemasz sposobu określić lub naznamionować życie jednym, wyłącznyn rysem. Wszelkie sposoby, jakich po wszystkie czasy w tym kierunku próbowano, są albo ciemne albo niedokładne, albo błędne".¹)

Nie kusząc się o określenie tego, co uznaje za niepodobne do określenia, zrzekając się w

*) Revue scientifiąue l^er decembre 1877.

2

http://rcin.org.pl