page0277

273

o które teorya rozbićby się mogła, zajmiemy się wyświetleniem,

0    ile na to ramy niniejszej książki pozwalają, niektórych szczegółów w świetle teoryi, o której mowa.

Podczas kiedy atomizm mechanistyczny nie może podać racyi dostatecznej, dlaczego atomy poszczególnych pierwiastków posiadają ciężary im właściwe, to ta trudność znika w teoryi hylemorficznej. Skoro bowiem każdy pierwiastek posiada z powodu swej formy sposób istnienia ściśle określony, to zrozumieć łatwo, że w jestestwie materyalnem ten sposób istnienia musi się odnosić także i do ilości posiadanej przez jestestwo materyi. Tern się też da wyjaśnić stałość ciężarów atomowych. ■Chociaż bowiem materya, rozważana abstrakcyjnie jako całość złożona z cząstek, może być z racyi ilości tych cząstek po-dzielna w nieskończoność, jednak materya konkretnie wzięta musi przez wzgląd na swą formę substancyalną, która jej daje indywidualne istnienie, posiadać ilość cząstek ściśle określoną,

1    póki materya jako byt indywidualny występuje, to ilość tych cząstek, a więc i ciężar atomu nie może ulegać zmianie bez względu na to, czy atom chemiczny pojmować będziemy jako agregat elektronów, czy też według dawnego zapatrywania jako pewną porcyę materyi jednorodnej.

Wobec faktu znów, iż działalność specyficzna pierwiastków płynie nie tyle z czynnika biernego, z materyi jako takiej, ile raczej z czynnika formalnego, z ich natury, nie przedstawia powinowactwo chemiczne tych trudności, na jakie atomizm mechanistyczny napotyka, lecz owszem powinowactwo to przemawia za teoryą hylemorliczną. Ani bowiem spoistość, ani siła przyciągania nie są tern samem, co proces chemiczny, mocą którego z dwóch lub więcej atomów⁷ różnorodnych powstaje nowe ciało. Związek bowiem chemiczny nie powstaje ze zetknięcia się dowolnie obranych pierwiastków, tylko tych, które są w powinowactwie chemicznem, i zależy zupełnie od natury i stopnia powinowactwa pierwiastków⁷. Chemicy wprost mówią o zdolności wyboru u pierwiastków, rozumie się nie w tern znaczeniu, w jakiem się mówi o wyborze wmlnej woli, lecz przez to wyrażenie oznaczają oni dążność pierwiastka do łączenia się w ciało raczej z danym pierwiastkiem, aniżeli z innym. Ta znów dążność jest oznaką zewnętrzną wewnętrznej celowości pierwiastka, wypływem jego formy substancyalnej.

X. Gabryl: Filozofia przyrody.    18

http://rcin.org.pl